Quran əxlaqı və təfəkkür
Firon zamanından qalma papiruslarda, hz. Musadan “sehrbaz” olaraq bəhs edilir. (Bəhsi keçən papiruslar İngiltərədə Britaniya muzeyindədir.) Firon və tərəfdarları bütün səylərinə baxmayaraq, hz. Musanın qarşısında heç vaxt üstün gələ bilməmişlər.
Bu ədalətin idarəçisi Günəşin oğlu Ammonun böyük qardaşı olan və atası Günəş kimi daim yaşayan Ramzesin krallığı zamanında yeddinci paynı ayının, ikinci günü yazıldı… Bu məktubu aldığın vaxt qalx, işə başla, tarlaların nəzarətini üzərinə götür. Dənli bitkilərin hamısını məhv edən su basması kimi yeni bəlanın xəbərini aldığında ağlını işlət. (Yəni düşün), Hemton onları ehtirasla yeyərək məhv etdi, anbarlar deşildi, siçanlar tarlalarda yığın halındadır, birələr qasırğa şəklindədir, əqrəblər ehtirasla yeyirlər, kiçik ağcaqanadların açdığı yaralar sayılmayacaq qədər çoxdur. Və əhalini kədərləndirir… Scribe, (Scribe ingiliscə yəhudi alimi deməkdir. Burada nəzərdə tutulan ehtimalla hz. Musadır.) küllü miqdarda dənli bitkiləri məhv etmək məqsədinə nail oldu… Sehrlər onlar üçün çörəkləri kimidir. Scribe… yazmaq sənətində insanların birincisidir.”
Hz. Musadan “sehrbaz” olaraq bəhs edilməsi Quranda bu ayələrdə xəbər verilir:
Onlar: “Ey sehrbaz! Sənə verdiyi əhd xatirinə Rəbbinə bizdən ötrü dua et, biz də doğru yola gələk” – dedilər. (Zuxruf surəsi, 49)
Kafirlər dedilər: “Sən bizi sehrləmək üçün nə qədər möcüzə gətirsən də, biz sənə inanan deyilik!” (Əraf surəsi, 132)
Əhdi-Ətiqdə hz. İbrahim ilə hz. Yusif zamanındakı Misir hökmdarından Firon deyə bəhs edilir. Halbuki Firon xitabı hər iki peyğəmbərdən çox sonra istifadə ediləcək.
Quranda hz. Yusif dövründəki Misir rəhbərindən bəhs edilərkən “hökmdar, kral, sultan” mənalarını verən ərəbcə “Əl məlik” sözü istifadə edilir:
Padşah dedi: “Onu yanıma gətirin!”… (Yusif surəsi, 50)
Hz. Musa dövründəki Misir rəhbərindən isə “Firon” kəlməsi ilə bəhs edilir. Quranda edilən bu ayrı-seçkilik, Əhdi-Ətiqdə və Əhdi-Cədiddə ya da musəvi tarixçilər tərəfindən edilməz, sadəcə Firon ifadəsi istifadə edilir.
Necə ki, həqiqətən də Misir tarixində “Firon” termininin istifadəsi yalnız keçmiş dövrə aid idi, Firon xitabı ilk olaraq 14-cü əsrdə Amenhotep IV dövründən etibarən istifadə edilməyə başlamışdır. Hz. Yusif isə bu tarixdən ən az 200 il əvvəl yaşamışdır. 224
“Encylopedia Britannica”da, Firon sözü üçün yeni krallıqdan etibarən (18-ci Xanədandan başlayır, 1539-1292) 22-ci xanədana qədər (E.ə. 945-730) istifadə edilən hörmət ünvanı olduğu, daha sonraları bu xitabın kralın ünvanına çevrildiyi, daha əvvəllər isə bu ünvanın heç istifadə edilmədiyi ifadə edilir. Bu mövzudakı başqa məlumat isə, “Academic American Encyclopedia”da verilir və Firon ləqəbinin Yeni Krallıqdan etibarən istifadə edilməyə başlandığı ifadə edilmişdir.
Görüldüyü kimi, Firon sözünün istifadəsi müəyyən tarixdən etibarən əsas mövzu olmuşdur. Bu səbəbdən Quranda bu ayrı-seçkiliyin tam olaraq edilməsi -hz. Yusif zamanındakı hökmdardan həmişə “Kral” olaraq danışılarkən, hz. Musa zamanındakı hökmdardan hər səfərində “Firon” olaraq bəhs edilməsi- Quranın Allahın sözü olduğunu isbat edən başqa dəlildir.
1990-cı illərin əvvəlində dünyanın tanınmış qəzetləri çox əhəmiyyətli arxeoloji tapıntıya “Möhtəşəm ərəb şəhəri tapıldı”, “Əfsanəvi ərəb şəhəri tapıldı”, “Qumların Atlantikası Ubar” başlıqlarıyla yer verdilər. Bu maraqlı arxeoloji tapıntını daha əhəmiyyətli hala gətirən, adının Quranda xatırlanması idi. O günə qədər Quranda bəhsi keçən Ad qövmünün əfsanə olduğunu və ya heç vaxt olmayacağını düşünən bir çox adam, bu yeni tapıntı qarşısında heyrətə düşdü. Quranda haqqında danışılan bu şəhəri tapan adam, həvəskar arxeoloq Nicholas Clapp idi.
Ərəb tarixi mütəxəssisi və sənədli film rejissoru Nicholas Clapp, ərəb tarixi üzərinə apardığı tədqiqatlar əsnasında, 1932-ci ildə ingilis tədqiqatçı Bertram Thomas tərəfindən yazılmış “Arabia Felix” adında kitaba rast gəlmişdi. “Arabia Felix” romalıların Ərəbistan yarımadasının cənubunda olan və dövrumüzdəki Yəmən və Omanı əhatə edən bölgəyə verdikləri ad idi. Bu bölgəyə yunanlılar “Eudaimon Arabia”, Orta əsrlərdəki ərəb alimləri isə “Əl-Yəmən əs-Saiyd” adını verdilər. Bu adların hamısı “Xoşbəxt Yəmən” mənasını verirdi. Çünki keçmiş zamanlarda bu bölgə, Hindistan və Şimali Ərəbistan arasında edilən ədviyyat ticarətinin mərkəzi idi. Bundan əlavə bölgədə yaşayan qövmlər “kehribar” adında nadir olan və o zamanlar qızıl dəyərində olan şam ağacı qatranının istehsalını edirdilər.
Kitabında bu məlumatlara əhatəli olaraq yer verən ingilis tədqiqatçı Bertram Thomas, Ad qövmünün yaşadığı Ubar şəhərinin qalıqlarının olduğu bölgəyə tədqiqat gəzintisi etmişdi. Gəzintisi əsnasında… ardı...
Lut peyğəmbər, İbrahim peyğəmbərlə eyni dövrdə yaşayırdı. Hz. Lut, hz. İbrahimə qonşu qövmlərdən birinə elçi olaraq göndərilmişdi. Bu qövm, Quranda ifadə edildiyinə görə o günə qədər dünya üzərində görülməmiş pozğunluğu, homoseksuallığı tətbiq edirdi. Hz. Lut, onlara bu pozğunluqdan imtina etmələrini söylədiyində və onlara Allahın İlahi təbliğini gətirdiyində ona inanmadılar, hz. Lutun peyğəmbərliyini inkar etdilər və pozğunluqlarına davam etdilər. Bunun nəticəsində də qövm, qorxunc fəlakətlə həlak edildi.
Lutu da elçi göndərdik. Bir zaman o, öz qövmünə demişdi: “Sizdən əvvəl aləmlərdən heç kəsin etmədiyi iyrənc əməli sizmi edəcəksiniz? Siz, qadınları qoyub şəhvətlə kişilərin yanına gedirsiniz. Həqiqətən, siz, həddi aşmış adamlarsınız”. Onun qövmünün cavabı: “Onları yurdunuzdan çıxarın. Axı onlar təmizliyə can atan adamlardır” – deməkdən başqa bir şey olmamışdı. Biz onu və ailəsini xilas etdik. Yalnız arvadından başqa. O, geridə qalanlardan oldu. Biz onların üstünə daşlardan yağış yağdırdıq. Bir gör günahkarların aqibəti necə oldu. (Əraf surəsi, 80-84)
Biz günah əməllər törətdiklərinə görə bu şəhərin sakinlərinin üstünə göydən bir əzab endirəcəyik”. Həqiqətən, Biz düşünən adamlar üçün o şəhərdən açıq-aydın bir əlamət saxladıq. (Ənkəbut surəsi, 34-35)
Hz. Lutun yaşadığı və sonra həlaka uğrayan bu şəhərin Əhdi-Ətiqdə keçən adı Sodomdur. Qırmızı dənizin şimalında qurulmuş bu qövmün, Quranda yazılanlara uyğun şəkildə həlak… ardı...
Səba xalqı, Cənubi Ərəbistanda yaşamış dörd böyük sivilizasiyadan biridir. Səba qövmünü izah edən tarixi qaynaqlar, bu qövmün finikyalılar kimi sıx ticari fəaliyyətlər edən dövlət olduğunu söyləyirlər. Səba xalqı, tarixdə mədəni qövm olaraq tanınmışlar. Səba hökmdarlarının kitabələrində “təmir etmə”, “tikmə” kimi sözlər yazılıdır. Bu qövmün ən əhəmiyyətli əsərlərindən olan “Marib Anbarı” da, əldə etdikləri texnoloji səviyyənin əhəmiyyətli göstəricilərindəndir.
Səba dövləti, bölgənin ən güclü ordularından birinə sahib idi. Ordusu sayəsində işğalçılıq siyasəti həyata keçirə bilirdi. İnkişaf etmiş mədəniyyəti və ordusuyla Səba dövləti, tam mənasıyla zamanında o bölgənin “super gücü” idi. Səba dövlətinin bu güclü ordusundan Quranda da bəhs edilir. Səba ordusunun komandirlərinin Quranda bildirilən ifadəsi, bu ordunun özünə nə qədər güvəndiyini göstərir. Komandirlər, Səbanın qadın idarəçisinə (Məlikəsinə) belə deyirlər:
… “Biz böyük bir qüvvət və qüdrət sahibiyik. Buyuruq isə sənindir. Nə buyuracağını özün fikirləş!” (Nəml surəsi, 33)
Səba ölkəsinin paytaxtı, olduğu coğrafiyanın üstün mövqeyi səbəbiylə olduqca zənginləşmiş Marib idi. Paytaxt, bölgədə olan Adhana çayının çox yaxınında idi. Bu çayın Cebel Balaka girdiyi nöqtə, anbar quruluşuna çox uyğun idi; bundan faydalanan Səba xalqı da hələ sivilizasiyalarını qurma mərhələsində ikən bura bir anbar tikmişlər və suvarma işləri etməyə başlamışdılar. Bu anbar sayəsində də çox yüksək rifah səviyyəsinə qovuşmuşdular. Paytaxt Marib, o dövrün ən… ardı...