Ayə təfsiri
“Kim pis bir iş görərsə və ya özü-özünə zülm edərsə, sonra da Allahdan bağışlanma diləyərsə, Allahın Bağışlayan, Rəhmli olduğunu görər.” (Nisa surəsi, 110)
Ayədə, Allahın sonsuz mərhəməti ilə insanlara, hər zaman səhvlərindən ötrü bağışlanma diləmə və tövbə edə bilmə imkanı verdiyi xəbər verilir. Səhvlərindən peşman olan və Allah qorxusu ilə səmimi olaraq günahlarının bağışlanmasını istəyən hər insan, Allahın özünü bağışlamasını ümid edə bilər.
Qüdrətli Allah, sonsuz qüdrət və güc sahibi, sonsuz şəfqət və mərhəmət sahibidir. Allahın bağışlayıcılığı, insanlar üçün çox böyük nemət və rəhmətdir. Çünki insan dünyadakı imtahana görə zəif olaraq yaradılmışdır. Bəzən bilmədiyindən, bəzən unudub yanıldığından, bəzən də nəfsinin ya da şeytanın təlqinlərinə uyduğundan səhv edə bilər. Hər an, bir çox mövzuda əskik düşünə bilər, səhv qərar verə bilər, səhv rəftar sərgiləyə bilər. Ancaq insanı yaradan və ondakı bu əskiklikləri bilən Allah, edilən səhvləri də bağışlayandır.
Bir səhv nəticəsində insanın tək etməli olduğu, səhvindən, bir daha geri dönməmək üzrə imtina etməsi, etdiklərindən səmimi olaraq peşman olması və ölüm anı gəlmədən əvvəl, vicdanının səsini dinləyərək tövbə etməsidir. Allah, hər adamın düşündüklərini, sinələrində gizli olanı biləndir. Kimin Özünə səmimi olaraq yönəldiyini və peşmanlıq hiss etdiyini, kimin səmimiyyətsiz davrandığını şübhəsiz bilər.
Allahın insanların günahlarını bağışlayan olması və onlara həyatları boyunca hər… ardı...
Sizin himayədarınız yalnız Allah, Onun Elçisi və iman gətirənlərdir. Onlar Allaha boyun əyərək namaz qılır və zəkat verirlər. (Maidə surəsi, 55)
Bu ayədə möminlərin dostunun, yol göstəricisinin Allah, Onun elçisi və Allaha iman edən möminlər olduğu xəbər verilir. Ayədə bildirildiyi kimi, iman edənlər, Allahın insanlara doğru yolu göstərmələri üçün göndərdiyi peyğəmbərlərə və saleh möminlərə qarşı da dərin sevgi bəsləyərlər.
Quranın bir çox ayəsində möminlərin bir-birlərinə olan sevgilərindən, bağlılıqlarından, mərhəmətlərindən və düşkünlüklərindən bəhs edilir. İman edənlərin bir-birlərinə olan sevgilərinin qaynağı Allaha olan dərin sevgiləridir. İman edənlər, Allaha olan güclü sevgiləri və səmimi bağlılıqları səbəbiylə, Allahın yaratdığı varlıqları da çox sevər, bunların hər birində Allahın sifətlərinin təcəllilərini görərlər. İman edənlər Allahın razılığını qazanmaq üçün səy göstərən bütün saleh möminlərə yaxınlıq göstərər, onları özlərinə yaxın dost və vəli edərlər. Hər şərtdə onlarla birlikdə olmaqdan böyük zövq alarlar. Bütün müsəlmanlara böyük vəfa və sədaqət ilə bağlıdırlar. Allahın razı olduğunu ümid etdikləri adamdan möminlər də razıdır. Allah yolunda olan saleh möminlər, Allahın ən sevdiyi qullarındandır. Bu səbəblə möminlər də bir-birlərini çox sevərlər və bir-birlərinə çox düşkündürlər. Möminlərin bu sevgi anlayışı isə ancaq imanın və Quran əxlaqının yaşanması ilə qazanılır.
Dünya həyatındakı məqsədləri Allahın razılığını, rəhmətini və cənnətini qazanmaq olan möminlər, bütün həyatlarını Allah üçün… ardı...
“…Himayəçi olaraq Allah kifayət edər! Yardımçı olaraq Allah yetər!” (Nisa surəsi, 45)
İman edənlərin həm dünyada, həm də axirətdə tək həqiqi dostu vardır. Bu dost onu heç vaxt buraxıb getməz, əsla tərk etməz, hər çətinlikdə yanındadır və ona köməkçidir. Doğulduğu gündən öldüyü günə qədər daim onunla birlikdədir. Onu düşmənlərinə qarşı qoruyar. Onun üçün hər kəsdən daha etibarlıdır, daim qarşılıqsız mükafat verəndir. Şübhəsiz bu dost, aləmlərin Rəbbi olan Qüdrətli Allahdır. Allah, möminlərin ən çox güvəndiyi, ən yaxın dostudur.
İnsan hər anında Qüdrətli Allaha möhtacdır. Heç bir insanın, Allahın xaricində köməkçisi yoxdur. Hər hansı çətinliklə qarşılaşdığında ona kömək edəcək olan yalnız Allahdır. Allah, insanlara rəhmət olaraq, dünya həyatında qarşılaşa biləcəkləri çətinlikləri aradan qaldıra bilmələri üçün bir çox nemət yaratmışdır. İnsanın bu nemətlərdən faydalanarkən, bunları müstəqil güc sahibi varlıq olaraq düşünməsi böyük səhv olar. Çünki əslində bütün bunları yaradan Allahdır və hər biri ancaq Qüdrətli Allahın diləməsiylə insanlar üçün nemətə və rəhmətə çevrilir. Bütün hadisələri ən gözəl şəkildə nəticələndirən və insana nemətlərini çatdıran yalnız Allahdır.
Möminlər, bütün həyatlarını Allahın razılığını qazanmağa həsr etmişlər. Bu uğurda hər cür zorluq və sıxıntını gözə ala biləcək, hər cür fədakarlıq edə biləcək şəkildə dərin imana sahibdirlər. Həyatları boyunca Qurani Kərimdə bildirilən gözəl əxlaqı insanlar arasında… ardı...
“Göylərin Rəbbi, yerin Rəbbi və aləmlərin Rəbbi olan Allaha həmd olsun!” (Casiyə surəsi, 36)
Ayədə həmd etmənin əhəmiyyətinə diqqət çəkilmişdir. Allaha həmd etmək də Quranda keçən fərzlərdəndir. Həmd etmək möminin həyatının bir parçasıdır. Həmd, hər cür tərif, ucaltma və iltifata layiq olanın yalnız Allah olduğunu həm dil, həm də ürək ilə təsdiq etməkdir. Ayədə bundan əlavə göylərin, yerin, gördüyümüz və görmədiyimiz bütün aləmlərin Rəbbinin Allah olduğu xəbər verilir. Kainatda bir-birindən fərqli bir çox aləm vardır. Kainatda yaradılan canlı və cansız aləmlər, öz içində də fərqli aləmlərə ayrılar. Yüz minlərlə növü olan heyvanlar və bitkilər, əşyalar, yenə bir çox növü olan küləklər və buludlar, hamısı Allahın idarəsində həyat taparlar. Allah bir-birinə heç bənzəməyən, fərqli irqlərə, bədənlərə, dillərə və mədəniyyətlərə sahib olan milyardlarla insanı bütün xüsusiyyətləriylə birlikdə yaratmışdır. Allah gözlə görülə bilməyən atomların dünyasını, bədənimizin hər millimetrini meydana gətirən görkəmli sistemlərə sahib hüceyrələri və yenə insan gözüylə görülə bilməyən yüzlərlə canlını yaratmışdır. Dənizin minlərlə metr dərinliyində yaşayan kimsənin görmədiyi mərcan koloniyasının da, minlərlə metr yüksəklikdə uçan quşların da Rəbbi Allahdır. Mikroorqanizmlərin meydana gətirdiyi mikro aləmdən, kosmosdakı göy cisimlərinin meydana gətirdiyi makro aləmə qədər Rəbbimizin həyatlarını davam etdirmələrinə icazə verdiyi saya bilməyəcəyimiz qədər çox aləm, biz yatarkən, ayıqkən ya da bir işlə… ardı...
“Həqiqətən də, sən böyük əxlaq sahibisən!” (Qələm surəsi, 4)
Əsl gözəl əxlaq ancaq Allahdan qorxmaqla və Ona dərin bağlılıqla mümkün ola bilər. Bütün bu gözəllikləri səmimiyyətlə yaşayan möminlər, Allahın bütün əmrlərini qeyd-şərtsiz yerinə yetirər və Quran hökmlərinə də tamamilə uyarlar. Bunun nəticəsində də ortaya üstün əxlaq modeli çıxar. İnsan gözəl və qiymətli olan bütün xüsusiyyətlərə ancaq Allahın hökmlərinə uyaraq sahib ola bilər. Allaha iman etmiş insanın gözəl əxlaqını ortaya qoyan, özünə xas çox xüsusi rəftar və davranışları olar. Quranda insanın gündəlik həyatına və ictimai əlaqələrinə dair bir çox ayə vardır. Allah Quranda doğruluğu, ədaləti, səbri, fədakarlığı, vəfanı, sədaqəti, qətiyyəti, itaəti, təvazökarlığı, tolerantlığı, şəfqəti, mərhəməti, qəzəbi məğlub etməyi və daha bir çox üstün əxlaq xüsusiyyətini əmr edir. Bunların əksinə olan bütün əxlaq pozuqluqlarını da açıq hökmlərlə qadağan edir.
Quranda bildirilən üstün əxlaqı yaşamaq, adamın Allah qorxusunun şiddətinə, bu səbəbdən vicdanının səsinə uymasına bağlıdır. Çünki insan Allahdan nə qədər çox qorxsa və vicdanının göstərdiyi doğrulara nə qədər qəti şəkildə tabe olsa, Allahın hökmlərinə o qədər itaətli olar. Əks vəziyyətdəki adam isə Quran əxlaqını yaşamaqda stabillik göstərə bilməz, davamlılıq göstərə bilməz. Allahın gözəl olaraq göstərdiyi əxlaqın bəzi xüsusiyyətlərini üzərində daşısa belə, mənfəətləriylə zidd düşdüyü anda tam fərqli xarakterə bürünə bilər. Məhz bu… ardı...