Biz insana ata-anasının qayğısına qalmağı əmr etdik. Anası onu bətnində gündən-günə zəiflədiyinə baxmayaraq daşımışdır. Onun süddən kəsilməsi isə iki il ərzində olur. Mənə və valideynlərinə şükür et! Axır dönüş Mənədir. (Loğman surəsi, 14)
Ana südü, körpənin qida ehtiyaclarını qüsursuz olaraq aradan qaldırmaq və körpəni infeksiyalara qarşı qorumaq üçün Allahın yaratmış olduğu bənzərsiz qarışıqdır. Ana südündəki qida maddələrinin tarazlığı ən ideal ölçülərdədir və körpənin hələ yetkinləşməmiş bədən sistemləri üçün ən uyğun formadadır. Tərkibindəki qida dəyərlərinin körpə üçün ideal ölçülərdə olması səbəbiylə “möcüzəvi qarışıq” olaraq adlandırılan ana südü, körpənin beyin hüceyrələrinin böyüməsini təmin edən və sinir sistemi inkişafını sürətləndirən qidalar baxımından da olduqca zəngindir. 98 Dövrümüzün ən son texnologiyası ilə hazırlanan körpə mamaları da bu möcüzəvi qidanın yerini əvəz etmir.
Araşdırmalar nəticəsində, ana südünün körpəyə olan faydalarına hər keçən gün yeniləri əlavə olunur. Məsələn, ana südü ilə əmizdirilən körpələrin xüsusilə tənəffüs və həzm yolu infeksiyalarından qorunduqları ortaya çıxmışdır. Çünki ana südündəki anticisimlər infeksiyaya qarşı birbaşa qoruma təmin edərlər. Ana südünün digər anti-infeksion xüsusiyyətləri isə “normal flora” deyilən “yaxşı” bakteriyalar üçün dostcasına mühit təmin edərkən, zərərli bakteriyalar, viruslar ya da parazitlərin sığınmasına da maneə təşkil etməsidir. Bundan əlavə ana südündə, yoluxucu xəstəliklərə qarşı immunitet sistemini təşkil edən və yaxşı işləməsini təmin edən faktorlar da təsbit edilmişdir. 99
Ana südü, körpənin ən asan həzm edə biləcəyi qidadır. Çox zəngin qida tərkibi olmasına baxmayaraq, körpələrin həssas sistemlərinə uyğun olaraq həzmi asandır. Beləcə körpə, qidaların həzm edilməsinə daha az enerji istifadə etdiyi üçün, enerjisini digər bədən fəaliyyətlərinə, böyüməyə və orqanlarının inkişafına sərf etmiş olar.
Erkən doğum edən anaların südündə möcüzəvi şəkildə, körpənin ehtiyacına istiqamətli daha çox yağ, zülal, natrium, xlorid və dəmir olar. Necə ki, öz analarının südüylə bəslənən erkən doğan (yarımçıq) körpələrdə, göz funksiyalarının daha yaxşı inkişafı, zəka testlərində daha müvəffəqiyyətli olma kimi bir çox üstünlük təsbit edilmişdir.
Ana südünün yeni doğan körpələrin inkişafı üçün əhəmiyyətlərindən biri, omeqa-3 yağ turşularını ehtiva etməsidir. Omeqa-3 yağ turşuları insan beyni və retinasının əhəmiyyətli komponenti olmalarına görə, xüsusilə yeni doğan körpələr baxımından əhəmiyyəti böyükdür. Omeqa-3 xüsusilə hamiləlik dövrü boyunca və körpəlik dövrünün başlarında, beyin və sinirlərin uyğun şəkildə inkişafı üçün də çox əhəmiyyətlidir. Ana südü də təbii və mükəmməl Omeqa-3 anbarı olduğundan, elm adamları ana südünün əhəmiyyətini xüsusilə vurğulayırlar. 100
Bundan əlavə Bristol Universiteti elm adamlarının apardıqları tədqiqatlarda, ana südüylə bəslənmənin uzun vədədəki faydaları arasında, təzyiq üzərində müsbət təsirinin olduğu və bunun sayəsində infarkt risklərinin azaldığı ortaya qoyulmuşdur. Tədqiqatı aparan qrup, ana südünün qoruyuculuğunun məzmunundan qaynaqlandığını ifadə edir. “Circulation” adlı tibb jurnalında nümayiş olunan tədqiqatın nəticələrinə görə, ana südü ilə bəslənən körpələrin ürək xəstəliklərinə tutulma riski daha azdır. Ana südündə damar sərtliyinin qarşısını alan yağ turşularının olması, ana südü ilə bəslənən körpələrin daha az natrium istehlak etdikləri və həddindən artıq çəki almadıqları üçün, ana südünün ürək sağlamlıqları üzərində müsbət təsirə sahib olduğu həqqətini ortaya qoymuşdur. 101
Bundan əlavə, ABŞ-dakı Cincinnati Universitetinə bağlı uşaq xəstəxanasında vəzifəli Lisa Martinin rəhbərliyi altındakı qrup, ana südündə olan yüksək miqdarda “adiponektin” adlı zülal hormonu olduğunu, bədənin yağ maddələr mübadiləsində təsirli olduğunu açıqladılar. 102 Qanda yüksək miqdarda adiponektin olması infarkt riskinin azalması ilə əlaqəli qəbul edilir. Köklük və infarkt daha yüksək olan kəslərdə isə qandakı adiponektin miqdarı aşağıdır. Bu səbəblə ana südüylə bəslənən körpələrin, irəlidə çəkisindən artıq olma riskinin bu zülala, hormona bağlı olaraq azaldığı təsbit edildi. Bundan əlavə, ana südündəki leptin deyilən və yağ maddələr mübadiləsində çox əhəmiyyətli rolu olan başqa hormonun da olduğu təsbit edildi. Zülal da bədəndə yağın təşkil edilməsinə ayrıca köməkçi olur. Elm adamların tərəfindən leptin bədəndə yağ olduğuna dair beyinə göndərilən siqnaldır. Bu səbəbdən Dr. Martinin şərhlərinə görə, körpə ikən ana südü ilə alınan bu proteinlər, hormonlar, irəli yaşlarda piylənmə, 2-ci dərəcəli şəkər xəstəliyi, insulin müqaviməti və tac damar narahatlığı kimi xəstəliklərin riskini azaldır. 103
“Ən təzə qida” ilə əlaqəli həqiqətlər
Ana südü ilə əlaqədar həqiqətlər bunlarla da məhdudlaşmır. Ana südünün körpəyə təmin etdiyi qatqı, körpənin keçirdiyi mərhələlərə görə dəyişir və körpənin hansı dövründə hansı qidaya ehtiyacı varsa südün tərkibi də bu dövrə görə fərqlilik göstərir. İdeal istiliyi ilə hər an hazır olan ana südü, içində olan şəkər və yağ ilə beyin inkişafında da əhəmiyyətli rol oynayır. Bununla yanaşı, tərkibindəki kalsium kimi elementlər, körpənin sümük inkişafında böyük pay sahibidir.
Bu möcüzəvi qarışıq süd olaraq adlandırılmasına baxmayaraq, əslində ana südünün 90%-i sudan meydana gəlir. Bu da son dərəcə əhəmiyyətli xüsusiyyətdir. Çünki körpələrin qidadan əlavə maye olaraq suya da ehtiyacları vardır. Ana südü xaricində alınacaq su ya da digər əlavə maddələrin tam mənada təmizliyi olmaya bilər. Ancaq 90%-i su olan ana südü ilə körpənin su ehtiyacı da ən gigiyenik şəkildə qarşılanır.
Ana südü və zəka
Aparılan elmi tədqiqatlar ana südü içən körpələrin zəka inkişafının içməyən körpələrə nisbətən daha çox olduğunu göstərir. Kentucky Universiteti mütəxəssislərindən Jame Andersonun, ana südüylə bəslənən körpələr ilə əmziklə bəslənənlər arasında müqayisə aparan araşdırması nəticəsində, “ana südüylə bəslənən körpələrin IQ-larının, əmziklə bəslənən körpələrə nisbətlə 5 bal daha çox olduğu” müəyyən olunmuşdur. Bu araşdırma nəticəsində, körpənin zəkasının ana südüylə inkişafının 6 aya qədər ola biləcəyi, 8 həftədən az ana südü əmən körpələrdə isə ana südünün zəka üzərində fayda təmin etmədiyi də təyin olunmuşdur. 104
Ana südü xərçəng xəstəliyinə dərmandırmı?
Görülən işlər nəticəsində, haqqında yüzlərlə məqalə nəşr olunan ana südünün son olaraq da körpələri xərçəngdən qoruduğu isbat edilmiş, lakin bunun mexanizmi hələ tam olaraq aydın olmamışdır. Tədqiqatçılar, laboratoriyada yetişdirilən xərçəng hüceyrələrinin ana südü tərəfindən öldürüldüyünün isbat edilməsi ilə böyük potensial ortaya çıxdığını ifadə etmişlər. İsveçdə Lund Universitetində həkim və immunoloq olaraq çalışan Catharina Svanborg, ana südündəki bu möcüzəvi sirləri kəşf edən qrupda tapılmışdır. Lund Universitetindəki bu qrup normal ana südünün xərçəngin hər növü üçün qoruma təmin etməsini möcüzəvi kəşf olaraq qiymətləndirmişlər. (“Breakthrough en Cancer Research,” http://www.mediconvalley.com/news/Article.asp?NewsID=635)
Başlanğıcda, yeni doğulmuş körpələrdən aldıqları bağırsaq-mukoza hüceyrələrini ana südü ilə işləyən tədqiqatçılar, nəticədə Pnemococcus bakteriyası tərəfindən meydana gətirilən və pnevmaniya (sətəlcəm) olaraq adlandırılan xəstəliyi, ana südünün çox yaxşı şəkildə dayandırdığını gördülər. Bundan əlavə, ana südü ilə bəslənən körpələr, əmziklə bəslənənlərə görə daha az eşitmə çətinliyi ilə qarşılaşır və tənəffüs sistemi infeksiyalarına da daha az tutulur. Bir-birini izləyən işlərdən sonra, ana südünün xərçəngə qarşı da qoruma təmin etdiyini gördülər. (Uşaqlıqda görülən linfa xərçəngi riskinin əmzik ilə bəslənən uşaqlarda doqquz qat daha çox olduğunu göstərdikdən sonra, eyni nəticələrin digər xərçəng növləri üçün də keçərli olduğunu fərq etdilər). Çıxan nəticəyə görə ana südü xərçəngli hüceyrələrin yerini tam olaraq təyin edir və daha sonra da onları öldürür. Xərçəngli hüceyrələri təsbit edərək öldürən isə ana südündə bol miqdarda olan alpha-lac (alphalactalbumin) olaraq adlandırılan maddədir. Alpha-lac süd içindəki laktoz şəkərinin çıxarılmasına kömək edən zülal tərəfindən meydana gətirilir.
Bu bənzəri olmayan nemət uca Allahın lütfüdür…
Ana südü ilə əlaqədar başqa bir möcüzəvi xüsusiyyət isə, körpənin ana südü ilə 2 il boyunca bəslənməsinin son dərəcə faydalı olduğudur. 105 Elmin yeni kəşf etdiyi bu əhəmiyyətli məlumatı Allah bizlərə Quranda “Analar öz övladlarını tam iki il əmizdirsinlər. Bu, əmizdirməni tamamlamaq istəyənlər üçündür… (Bəqərə surəsi, 233) ayəsiylə 14 əsr əvvəl bildirmişdir.
Qorunmağa, bəslənməyə möhtac olaraq doğulan körpə üçün, ananın özü ən ideal qida olan ana südünü, bədənində istehsal etməyə qərar vermədiyi kimi, dəyişən qida dəyərlərini də, şübhəsiz ananın özü təyin etmir. Hər canlının ehtiyacını bilən və onlara ruzi verən Uca Allah, ana südünü ananın bədənində, körpə üçün yaradır.
- http://www.uuhsc.utah.edu/healthinfo/pediatric/Hrnewborn/bhrnb.htm
- http://www.uuhsc.utah.edu/healthinfo/pediatric/Hrnewborn/bhrnb.htm
- C. Billeaud, D. Bouglé, P. Sarda, N. Combe, S. Mazette, F. Babın, B. Entressangles, B. Descomps, A. Nouvelot, F. Mendy, European Journal of Clinical Nutrition, 1997, cild 51, səh. 520-526
- “Breast milk ‘does cut heart risk’“, 1 Mart 2004; http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/3523143.stm
- “Breast milk helps rəddi tərəfindən obesity”, 2 May 2004; http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/3673149.stm
- “Breast milk helps rəddi tərəfindən obesity”, 2 May 2004; http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/3673149.stm
- http://www.genetikbilimi.com/genbilim/annesutu.htm
105. http://www.icr.org/pubs/imp-259.htm; Rex D. Russell, “Design en Infant Nutrition”.
