3 may 2001-ci il tarixli “Hürriyet” qəzetində Özdemir İncenin məqaləsində, “Təkamül düşüncəsi nəyə ziddir?” başlıqlı yazısı nəşr olundu. Yazıda, son həftələrdə bəzi millət vəkillərinin, ilk, orta və yüksək təhsil müəssisələrində təkamül nəzəriyyəsinin tədris olunmasına qarşı verdikləri hüquq mübarizəsi mövzu edilməkdə və bu millət vəkillərinin baxış və davranışları tənqid olunmaqdadır. İncenin tənqid və şərhlərindəki bəzi əhəmiyyətli səhvləri və iddialarındakı ziddiyyətləri ifadə etməkdə fayda görürük.
Diyanət İşləri Müdirliyinin təkamül nəzəriyyəsi ilə əlaqədar şərhləri Cümhuriyyətin heç bir qanunu ilə ziddiyyət təşkil etməməkdədir
İnce, Ankara millət vəkili Zeki Çelikin “təkamül nəzəriyyəsinin etibarsızlığı mövzusunda xalqın məlumatlandırılmasını mövzu alan” sual təklifinə, Diyanət İşləri Müdirliyindən gələn cavab üçün, “cümhuriyyətin təməl qanunlarıyla ziddiyyət təşkil edən fətva” şərhini etmişdir. Bu, İncenin mövzuya qarşı ön mühakiməli baxışından qaynaqlandığı aydın olan, son dərəcə əsassız izahdır. Nə Zeki Çelikin sual təklifində, nə də Diyanət İşləri Müdirliyindən gələn cavabda Cümhuriyyətin hər hansı bir qanunu ilə ziddiyyət təşkil edən ən kiçik bir nöqtə yoxdur.
Zeki Poladın Diyanət İşləri Müdirliyi naziri Hüsamettin Özkana verdiyi sual təklifində, bu suallar yer alır:
“1) Diyanət İşləri Müdirliyinin başçılığının Darvinin təkamül nəzəriyyəsi ilə əlaqədar elmi çalışması vardırmı?
2) Diyanət tərəfindən bu mövzuda məscidlərdə xütbə və ya moizələrlə xalqımızın məlumatlandırılması düşünülməkdədirmi?
3) Diyanət İşləri Müdirliyi, təkamül nəzəriyyəsinin etibarsızlığı ilə əlaqədar elmi təşkilatlarla və ya elm adamlarıyla əməkdaşlıq etməyi planlamışdırmı?”
Mövzu ilə əlaqədar olaraq Diyanət İşləri Müdirliyindən gələn cavab isə qısaca belədir:
“(…) 2) Hz. Adəm (ə.s)-ın ilk insan olaraq yaradılmış olduğu, Darvinin təkamül nəzəriyyəsinin İslam inancı ilə uyğun gəlmədiyi ayə və hədislər işığında məscidlərdə moizə və xütbələrdə vətəndaşlarımıza izah edilməkdədir.
3) Diyanət İşləri Müdirliyi və Türkiyə Diyanət Vəqfi İslam Araşdırmaları Mərkəzinin ortaq şəkildə icra etdikləri “İslam Ensiklopediyası”nın əlaqədar maddələrində, ayrıca Diyanət İşləri Müdirliyi tərəfindən hazırlatdırılmaqda olan Quran təfsirinin əlaqədar ayələrinin təfsirində bu mövzuya yer veriləcək.”
Bu şərhdən də görüldüyü kimi Diyanət İşləri Müdirliyi öz səlahiyyət və maraq sərhədləri içərisində mövzu ilə əlaqədar lazımlı gördüyü “elmi” işləri gördüyünü ifadə etməkdədir. İncənin bu cavabı “Respublika qanunları ilə ziddiyyətli” görməsi isə aydın ola bilməz bir məntiqdir.
Təkamül nəzəriyyəsinin Allah inancı ilə ziddiyyət təşkil etmədiyi yanılması
Özdəmir İncə, Darvinizmin Allah inancıyla ziddiyyət təşkil etmədiyi iddiasındadır və hətta buna dəlil olaraq Darvinin bir sözünü göstərməkdədir. Bu şərhə görə, Darvinin “dini inanclara heç də qarşı olmadığını” qəbul etməyimizi gözləməkdədir.
Halbuki, elm tarixini araşdıran hər kəs, vəziyyətin heç də elə olmadığını bilir. Əvvəlcə Darvinin “dini inanclara hörmət etdiyini” olduğu təəssüratı doğru deyil. Darvin uzun zaman boyunca inancsızlığını açıqlamamışdır, çünki ətrafından (hətta Xristian olan həyat yoldaşından) pis reaksiya vermələrindən çəkinmişdir. Ancaq Darvinin bir çox yazısında, xüsusilə son dövrdəki yazılarında, inancsızlığı, üstəlik insanları inancdan imtina etdirmə səyi aşkardır. “Növlərin Mənşəyi” kitabında belə, növlərin “Yaradıcı tərəfindən var edilmədiyini” irəli sürən məntiqləri tez-tez təkrarlamışdır.
Darvinizm, ateizmə, o zaman dünyada görülmədiyi qədər böyük dəstək vermişdir. Günümüzün ən məşhur darvinistlərindən biri və “mübariz ateist” olan Richard Dawkins, “Darvin bizə intellektual olaraq təchizatlı bir ateist olma şansını verdi” deyərkən, bunu ifadə edir. Təkamül nəzəriyyəsini qəbul etdiyi halda bir tərəfdən də Allaha inanan bir çox insan olduğu doğrudur. Amma əhəmiyyətli olan darvinizmin öz hədəfinin nə olduğudur ki, bu hədəfin ateizmi dəstəkləmək olduğu açıqdır.
Təkamül nəzəriyyəsinə inanan, buna qarşılıq Allaha inanmağa davam edən insanlar, ümumiyyətlə darvinizmin bu əsas mesajını fərq edə bilməyən şəxslərdir. Halbuki, təkamül nəzəriyyəsinin təməl məntiqi həyatın mənşəyi ilə əlaqədar şərhlərdən bir Yaradıcının varlığını çıxarmağa əsaslanar. Nəzəriyyə, Yaradıcını rədd edər və Yaradıcının yerinə təbiət qanunlarını, təsadüfləri və zamanı yaradıcı bir güc olaraq qəbul edər. Açıq sözlülüyü ilə bilinən təkamülçülərdən biri olan Pierre Paul Grassé bu gerçəyi belə dilə gətirir:
“(Təkamülçülərin canlılığın şərhi olaraq qarşıya qoyduqları)… təsadüf anlayışı, ateizm görünüşü altında özünə gizlicə tapınılan bir növ ilah halına gəlmişdir.” (Pierre Paul Grassé, Evolution of Living Organisms, Academic Press, New York, 1977, səh. 107)
Təkamül nəzəriyyəsinin Allah inancını rədd etdiyi gerçəkdə çox yaxşı bilinməkdədir. Bu gerçəyi bəzi təkamülçülər də etiraf etməkdədirlər. Məsələn, Sidney Universitetindən təkamülçü antropoloq Dr. Michael Walker belə deməkdədir:
“Bir çox elm adamı və texnologiya mütəxəssisinin Darvin nəzəriyyəsinə dilləriylə xidmət etmələrinin tək səbəbinin, bu nəzəriyyənin bir Yaradıcı olduğunu rədd etməsi olduğunu qəbul etmək məcburiyyətindəyik.” (Dr. Michael Walker, Quadrant, oktyabr 1982, səh. 44)
Təkamül nəzəriyyəsinin dinə və Allah inancına qarşı olduğunu görməmək və ya görməzlikdən gəlmək, bu nəzəriyyə ilə elmi və mədəni sahədə edilən mübarizəni də təqdir edə bilməmə səbəbidir. Bəzi kütlələr ideoloji səbəblərlə, Allah inancını rədd etdiyi, Allahın təyin etdiyi gözəl əxlaq yerinə qarşıdurmanı, eqoizmi, çıxar mübarizəsini dəstəklədiyi üçün bu nəzəriyyəni gözübağlı olaraq qəbul etməkdədir. Ancaq İncenin darvinizmə olan “gözübağlı bağlılığı”nın səbəbini anlamaq mümkün deyil.
İncenin, Allahın insanları təkamül vasitəçiliyi ilə yaratmış olduğu yanılması
İnce, yazısında Allahın iradəsinin insanı təkamüllə də, hz. Adəm vasitəçiliyi ilə də yaratmağa çatacağını ifadə etməkdədir. Allah, əlbəttə ki, insanları dilədiyi şəkildə yaratmağa güc çatdırandır. Ancaq, Allah insanı və digər canlıları necə yaratdığını Quranda açıqlamışdır. Quranda yaradılışın təkamül ilə olduğunu göstərən tək bir ayə yoxdur. Əksinə, canlıların Allahın diləməsiylə, yəni fövqəltəbii bir yaradılışla var edildikləri bildirilməkdədir. Əgər Allah insanları və bütün canlıları təkamüllə yaratsaydı, bu yaradılışın məlumatını Quranda insanlara bildirərdi. Bu səbəbdən, İncenin təkamül nəzəriyyəsi dinlə ziddiyyət təşkil etməz iddiası heç bir məlumata əsaslanmır.
Lenin, Stalin, Mao və Hitler kimi qanlı diktatorların darvinizmdən dəstək aldıqları bilinən bir gerçəkdir
İnce yazısında, Lenin, Stalin, Mao və Hitler kimi 20-ci əsrə əziyyət və qırğın gətirmiş olan diktatorların darvinizmdən elmi dəstək aldıqları gerçəyini inandırıcı görmədiyini ifadə etməkdədir. Halbuki bu, tarixçilər və ictimai alimlər tərəfindən qəbul edildiyi kimi, şəxsən bu diktatorların öz ifadələriylə də ifadə etdikləri bir gerçəkdir.
Məsələn, Hitler irqçi və döyüşçü nəzəriyyələrini inkişaf etdirərkən darvinizmdən, xüsusilə Darvinin “həyat mübarizəsi” fikrindən ilham almışdır. Məşhur kitabı “Döyüşüm”ün adını, bu həyat mübarizəsi fikrindən ilhamlanaraq təyin etmişdir. Hitler də eyni Darvin kimi (Charles Darvin, The Descent of Man, 2-ci nəşr, New York, A L. Burt Co., 1874, səh. 178) Avropalı olmayan irqləri meymunlarla eyni statusa qoymuş və belə demişdir: “Şimali Avropa almanlarını insanlıq tarixindən çıxarın, geriyə meymun rəqsindən başqa bir şey qalmaz” (Carl Cohen, Communim, Fascism and Democracy, New York: Random House Publishing, 1967, səh. 408-409)
“Nazi həkimləri” adlı kitabın yazıçısı olan amerikalı tarixçi Michael Grodin Hitlerin ideologiyası ilə darvinizm arasındakı yaxın əlaqəni belə açıqlayır:
“Nazi ideologiyası, sosial darvinizm və iyirminci əsrin başlarında inkişaf edən irq təmizlənilməsi anlayışları arasında qüsursuz bir uyğunlaşma vardı.” (John J. Michalczyk (redaktor), Nazı Medicine: In The Shadow of The Reich (sənədli film), First Run Features, New York, 1997)
Amerikalı araşdırmaçı Corc Stein isə, “American Scientist” jurnalına yazdığı bir məqalədə bu mövzunu belə açıqlamaqdadır:
“Nasizm gerçəkdə, darvinist inqilabın elmi gerçəklərinə tamamilə uyğun olan bioloji bir siyasəti, bütün bir cəmiyyətə tətbiq etmək üçün edilmiş ilk geniş diametrli və şüurlu cəhddir.” (Corc Stein, American Scientist, cild. 76, yanvar/fevral 1988, səh. 52)
Məşhur təkamülçü Sir Arthur Keith isə: “Alman füreri təkamülçü idi. Almaniyanın təcrübəsini, təkamül nəzəriyyəsinə uyğun hala gətirmək üçün şüurlu olaraq çalışdı” sözləriylə Hitlerin təkamülçü tərəfini vurğulayır. (Sir Arthur Keith, Evolution and Ethics, 1947, səh. 246)
Hitler necə irqlər arası mübarizə mövzusunda darvinizmdən təşviq gördüsə, 20-ci əsrin kommunist diktatorları da siniflər arası qarşıdurma mövzusunda darvinizmi yol göstərici olaraq qəbul etmişlər. Marx və Engelsin darvinizmə böyük əhəmiyyət verdikləri, Marxın Darvinin kitabını öz fəlsəfəsinin “təbiət tarixi baxımından təməli” saydığı, Engelsin təbiətin dialektikası adlı kitabında Darvinə təriflər yağdırdığı və onun nəzəriyyəsini təkrarladığı bilinən gerçəklərdir. Marx və Engelsin yolunu izləyən Plekhanov, Lenin, Trotski və Stalin kimi rus kommunistlərinin hamısı da, Darvinin təkamül nəzəriyyəsini mənimsəmişlər. Stalinin gəncliyində bir din adamı ikən Darvinin kitabları səbəbiylə ateist olduğu da tarixçilər tərəfindən qeyd edilən bir gerçəkdir. (Alex də Jonge, Stalin and The Shaping of the Soviet Uninon, William Collins Sons & Limited Co., Glasgow, 1987, səh. 22)
Stalin Darvinin fikirlərinə verdiyi əhəmiyyəti, iqtidarda ikən də belə açıqlamışdır:
“Gənc nəsillərə… üç şeyi öyrətməliyik: Dünyanın yaşını, geoloji mənşəyini və Darvinin təlimlərini.” (Kent Hovind, The False Religion of Evolution, http://www.hsv.tis.net/….ke4vol/evolve/ndxng.html )
Kommunist rejimi Çində quran və milyonlarla insanı qətl edən Mao isə qurduğu bu nizamın fəlsəfi dayağını, “Çin sosializminin təməli, Darvinə və Təkamül nəzəriyyəsinə əsaslanır” deyərək açıqca ifadə etmişdir. (K. Mehnert, Kampf ümid et Mao”s Erbe, Deutsche Verlags-Anstalt, 1977)
Darvinizmin Mao və Çin kommunizmi üzərindəki təsiri, Harvard universitetindən tarixçi Ceyms Reeve Puseyin, “China and Charles Darvin (Çin və Charles Darvin)” adlı araşdırma kitabında detallarıyla izah edilməkdədir. (Cambridge, Massachusetts, 1983)
Darvinizm ilə totalitar ideologiyalar arasındakı əlaqə indiki vaxtda da davam edir. İstər Avropada gedərək daha da təsirli hala gələn irqçi neo-nazilər və dazlaqlar, istərsə də kommunist təşkilatlar hələ də darvinizm ilə öyrədilməkdədir. Bu təşkilat və qruplar, internet saytlarında və nəşrlərində də darvinizm təbliğatı edirlər. Bunlar, bir az araşdırma və ön mühakiməsiz bir qiymətləndirmə ilə açıqca görülə biləcək gerçəklərdir. (Detallı məlumat üçün baxın: Harun Yəhya, Darvinizmin insanlığa gətirdiyi bəlalar, İstanbul, Oktyabr 2000; Harun Yəhya, Kommunizm pusquda, İstanbul, aprel 2001; Harun Yəhya, Darvinizmin qanlı ideologiyası faşizm, İstanbul, may 2001)
İncenin Taliban və Hizbullah nümunəsindəki məntiqsizlik
İnce yazısında belə bir məntiq qarşıya qoymaqdadır: “Bölücü və dağıdıcı terror təşkilatlarının ilham qaynağı materialist fikirlər isə hizbullahçılar ilə Talibanın ilham qaynağı nə ola bilər? Darvinin təkamül qaydası ilə materialist görüşlər, yoxsa İslam?”
İncenin burada istifadə etdiyi məntiqin son dərəcə çürük olduğu açıqdır. Quran, barış və təhlükəsizliyə çağıran, insanlara dostluğu, tolerantlığı, bağışlamağı, sevgini, şəfqət və mərhəməti, fədakarlığı, paylaşmağı gözəl əxlaq olaraq göstərən Allahın endirdiyi kitabdır. Bu səbəbdən, heç bir terror hərəkəti Quranı rəhbər edən insanlar tərəfindən reallaşdırılmış ola bilməz. Bu cür hərəkətlərin ardında fərqli səbəblər axtarılmalı olduğu və bunların da tədbirlərinin fərqli olacağı son dərəcə açıqdır. Bu təhlükəyə qarşı edilməsi lazım olan, dini, bütün xurafat və azğınlıqlardan təmizləmək, yalnız Allahın vəhyi olan Quranı rəhbər edərək Peyğəmbərimizi nümunə götürmək və gəncləri xurafatlardan təmizlənmiş gerçək din ilə öyrətməkdir.
Burada yaddan çıxarılmamalı nöqtə budur: İslam adından istifadə edərək terror tətbiq edənlər ola bilər, amma İslamın özü terroru, qarşıdurmanı və təxribatçılığı qadağan etməkdə, buna qarşılıq insanlığı barış, hüzur və dostluğa dəvət etməkdədir. Amma materialist fəlsəfə və darvinizm üçün, qarşıdurma və savaş, lazım və haqlı olduğuna inanılan anlayışlardır. Materialist və darvinist ideologiyalar adına ortaya çıxıb qan tökənlər, bu ideologiyaların qanuni gördüyü, hətta əmr etdiyi bir işi etməkdədirlər.
Bu gerçəkləri əhəmiyyətsiz edərək, demaqoqluq yoluyla gerçəkləri sapdırmağa çalışmaq ağıllı və vicdanlı davranış deyil. Qaldı ki, Türk milləti bütün dünya üçün təhdid meydana gətirən hər iki təhlükənin də fərqindədir. Ağıllı və vicdanlı bir düşüncə, bütün ön mühakimələrindən xilas olaraq hər iki təhdidə qarşı ən təsirli elmi və mədəni mübarizəni verməli, ideoloji ön mühakimələrlə təhlükələrdən hər hansı birini görməzlikdən gəlməməlidir.
İncenin, təkamül nəzəriyyəsinin tədris planı kitablarında yer alması mövzusundakı yanılmaları
İnce, yazısında millət vəkillərinin verdikləri sual təkliflərində təkamül qaydasının dərs kitablarından çıxardılıb, yerinə dini görüşün elmi doğru olaraq tədris olmasını istədiklərini ifadə etmişdir. Ancaq, İnce əgər sual təkliflərini daha yaxşı araşdırsa, əsas istənilənin fərqli olduğunu görəcək.
Bu gün tədris planındakı biologiya və təbiət kitablarının bir çoxunda təkamül nəzəriyyəsi elmi olaraq isbat edilmiş həqiqət kimi izah edilməkdədir. Hətta elm tərəfindən etibarsızlığı isbat edilmiş ya da saxtakarlıq olduğu aydın olmuş bir çox mövzu (məsələn, Ernst Haeckelin saxta embrion şəkilləri) isə təkamül nəzəriyyəsinin qəti dəlili kimi təqdim edilməkdədir. Halbuki, doğru olan təkamül nəzəriyyəsinin elmi tapıntılarla bir çox sahədə ziddiyyət təşkil edən nəzəriyyə olduğunu ifadə etmək və bu nəzəriyyəyə qarşı çıxan elm adamlarının da səbəblərini təlqin etmək, beləliklə şagirdlərin sağlam və çox istiqamətli məlumat əldə etmələrini təmin etməkdir.
Bir başqa mövzu isə, tədris planındakı əlaqədar kitablarda təkamül nəzəriyyəsi ilə birlikdə həyatın mənşəyinə dair digər elmi izahları da şagirdlərə təlqin etmək lazım olduğudur. Ancaq mövcud kitablarda təkamül nəzəriyyəsinə qarşı və ya alternativ olaraq olan nəzəriyyələr iştirak etməməkdə və ya çox zəif olaraq izah edilməkdədir. Sözgəlişi günümüzdə elm dünyasında gedərək daha çox qəbul görən “şüurlu dizayn” nəzəriyyəsi tədris planı kitablarında yer almamaqdadır. Şüurlu dizayn nəzəriyyəsi, canlıların son dərəcə kompleks strukturlarının, təsadüflər nəticəsində meydana gələ bilməyəcəklərini və ancaq şüurlu dizayn ilə açıqlana biləcəyini ortaya qoyan və qüvvətli dəlil və şərhləri olan nəzəriyyədir. Belə bir izahın təkamül nəzəriyyəsi ilə birlikdə kitablarda yer alması və gənclərə elmi gerçəklərin tərəfsiz şəkildə göstərilməsi lazımdır. Hələ də təkamül nəzəriyyəsi mövzusunu Məclis gündəminə gətirən millət vəkillərimizin səyləri isə təməldə bu istiqamətdədir.
Nəticə
Təkamül nəzəriyyəsinin gerçək üzünü, cəmiyyətlər üçün meydana gətirdiyi təhlükələri və elmi çöküşünü görməməzlikdən gəlmək, ağıllı yanaşma deyil. Həm də təkamül nəzəriyyəsinə qarşı gətirilən elmi izahların “Respublikanın dünyəvilik qanununa zidd olduğu” kimi, tamamilə demaqoqluğa əsaslanan bir iddia qarşıya qoymaq, daha çox dəhşətlidir.
Gənclərə, elmi dayağı olmayan, ateizmi, qarşıdurmanı, müharibəni, irqçiliyi “elmi gerçəklər” və ya “təbiət qanunları” kimi göstərən bir nəzəriyyəni elmi həqiqət olaraq izah etmənin təhlükələrinə diqqət çəkmək, hansı istiqamətiylə Respublikanın qanunlarıyla ziddiyyət təşkil etməkdədir? Marx və Engelsin deyimiylə kommunizmin elmi təməli olan darvinizm ilə və dolayısilə kommunist ideologiya ilə məclis damı altında elmi və hüquqi mübarizə vermək Respublikanın qanunlarıyla ziddiyyət təşkil etməkdir? Yoxsa Respublikanın qanunlarını böyük səylə qorumağa və zəmanət altına almağa çalışmaqdır?
Hörmətli İnce, bir əvvəlki yazısında ifadə etdiyi “dialektika düşüncə tiryəkindən” xilas olar, özünü bu kimi ön mühakimələrlə məhdudlaşdırmaz, daha açıq fikirli və ağıllı düşünsə, bütün bu gerçəkləri özü də görə biləcək və təkamül nəzəriyyəsi haqqındakı sual təkliflərinin son dərəcə məqsədəuyğun olduğunu anlayacaq.