“Bilim ve Teknik” jurnalının mart 2003-cü il tarixli sayında “Sincab təkamülü coğrafiyanı izləyib” başlıqlı yazı nəşr olundu. Yazıda “Science” jurnalında nəşr olunan və müxtəlif sincab növlərinin DNT nümunələrinə əsaslanaraq ortaya qoyulan təkamülçü şərhlərə yer verilirdi. Qısa xəbərdə sincab bio-müxtəlifliyinin, yer kürəsindəki qitələr arası hərəkətliliklə yaxından əlaqədar olduğu qarşıya qoyulurdu. Buna görə cənubi Amerika sincablarının ancaq qitə şimali Amerikayla birləşdiyində ortaya çıxıb yayıldıqları iddia edilirdi. Bənzər şəkildə cənub-şərqi Asiyada yüksələn dəniz səthlərinin, əvvəl tək dəstə halında yaşayan ağac sincablarının kiçik birliklərə bölünməsinə və bunların daha sonra fərqli növlər halına gəlməsinə səbəb olduğu izah edilirdi. Yazının ilk cümləsi bu iddiaların əsaslandığı dünyagörüşünü dərhal ələ verirdi: “Sincablar, təkamül araşdırmaları üçün son dərəcə uyğun heyvandırlar”. Bu yazıda təkamül iddiasının əsassızlığı gözlər önünə səriləcək.
“Science” jurnalındakı yazıda ABŞ-ın North Carolina əyalətindəki Duke Universiteti Biologiya Hissəsindən John Mercer və V. Luisə Roth adlı araşdırmaçılar, bu iddialarını “Kaynozoy erası qlobal dəyişmənin sincab filogenez üzərindəki təsirləri” başlıqlı yazıda gündəmə gətirməkdədirlər. Yazıçılar 273 sincab növü arasında əlaqələr qurub bunlara əsaslanan bir təkamül ağacı meydana gətirdiklərini, daha sonra tarixdə əhəmiyyətli geoloji və iqlim dəyişikliklərin zamanlarını qeyd etdiklərini ifadə etməkdədirlər. Və meydana gətirdikləri ağacın budaqlarının, geoloji və iqlim dəyişikliklərə paralel şəkildə çıxdığını iddia etməkdədirlər.
Dünya səviyyəsində təkamül tərəfdarı bir çox bioloq canlıların sözdə təkamüllü mənşələrini canlıların DNT-lərində axtarmaqda və əldə etdikləri DNT nümunələri arasında təkamül nəzəriyyəsinin uzaq görənliklərinə söykənən nəticələr əldə etməkdədirlər. Sincablarla əlaqədar çalışma da bunun nümunələrindən biridir.
Ancaq təkamülçülərin DNT analizlərindən etdikləri nəticələr əksəriyyətlə ön fikirlərinə əsaslanır. Bu nəticələr üç mərhələdən sonra ortaya çıxar: əvvəlcə adamın “inancı” təsirlidir. Üsulu təyin edən də onsuz da bu inancdır. Təkamül bioloqları yer üzündə yaşayan milyonlarla canlı növünün ortaq bir atadan təkamülləşdiyinə mübahisəsiz şəkildə inanıblar. Canlılar arasındakı bənzərlikləri bu çərçivədə ələ alar və bənzər canlıların da bir-birlərinə təkamüllü qohum olduqlarını fərz edərlər. Bu istiqamətdə bir canlının növləri, məsələn sincabların 273 növü bu xəyali müddət içində təkamülləşmiş qəbul edilir. Canlılığı bu doqma istiqamətində araşdıran araşdırmaçı ikinci mərhələdə araşdırılmaq istənən canlının DNT nümunələrini əldə edər. Üçüncü mərhələdə nümunələr arasındakı bənzərliklər çıxarılar və bunların xəyali təkamül müddətində reallaşma nisbətləri təxmin edilər.
Görüldüyü kimi, hər şey təkamülün “qeydsiz şərtsiz” gerçək olaraq mənimsənməsi üzərinə quruludur. Bu fərziyyə ilə hərəkət edən təkamül bioloqları 1965-ci ildə ortaya atılan molekulyar saat fərziyyəsinə əsaslanan hesablamalar edərlər. Molekulyar saat növlərin təkamüllə ortaya çıxdığını doqma olaraq mənimsəyən bir növ analiz üsuludur. Canlılardakı nukleotid və zülal düzülmələrində meydana gələcək mutasiyaların müəyyən zaman aralarıyla reallaşacağını, bu səbəbdən indiki vaxtda DNT nümunələri arasındakı fərqlərə baxılaraq sözdə təkamüllü keçmiş haqqında məlumatlar əldə edilə biləcəyini fərz edər. Kiçik fərqlərin təsadüfi mutasiyalarla reallaşdığı və günümüzdəki növlərin də bu “xəyali” mutasiyalar nəticəsində təkamülləşdiyi qəbul edilir.
Halbuki, genetika elmi təsadüfi mutasiyaların heç bir təkamülləşdirici rolu olmadığını isbat etmişdir. Təkamülçülər milyonlarla fərqli canlının sözdə təkamülünün təsadüfi mutasiyalarla ortaya çıxdığını qəbul etməkdədir. Ancaq bir bakteriya ilə insan arasında çox genetik məlumat fərqi var. İnsan kimi kompleks bir canlının DNT-sində olan yüklü miqdardakı məlumatın necə olub da təsadüflərlə ortaya çıxmış ola biləcəyi sualına veriləcək heç bir cavabları yoxdur. Qaldı ki, mutasiyalar təsirli olduqları zaman daim zərərlidirlər. Laboratoriyalarda mutasiyaya məruz buraxılan canlılar ya şikəst ya ölü doğulmuşdur. Orqanizmlərin DNT-sinə məlumat əlavə edərək onları daha kompleks canlılara çevirən heç bir mutasiya nümunəsi yoxdur.
Molekulyar saat fərziyyəsi təkamülçülər arasında belə mübahisəli olmasına baxmayaraq, təkamül bioloqları fərziyyənin doğruluğunu sorğulamadan onu işlərində bir qanun kimi tətbiq edərlər. Chicago universitetinin internet səhifəsində yer verilən bir ziddiyyəti, molekulyar saat qəbullarının əsassızlığını açıqca göstərməkdədir. Bu ziddiyyət, plasentalı məməlilərin mənşəyinə dair təkamüllü tarixləndirmələrdə ortaya çıxan anlaşılmazlığı göstərməkdədir. Təkamülçü paleontoloqlar, fosil tapıntılarına əsaslanaraq, plasentalı məməlilərin 65 milyon il əvvəl ortaya çıxdığını iddia edərlər. Genetik analizə əsaslanan təkamülçülər isə bunun 130 milyon il əvvəl reallaşmış olmalı olduğunu müdafiə edərlər. (1) Aradakı fərq son dərəcə böyükdür və bu mövzuda təkamülçü molekulyar bioloqlar ilə paleontoloqlar bir-birlərini günahlandırmaqdadırlar.
“Science” jurnalındakı sincab işində istifadə edilən üsul da bu ön fikirli üsula əsaslanır
Üstəlik molekulyar saat üsullarında müraciət edilən statistik texnikalarla əlaqədar da əsassızlıqlardır. Texas universitetinin internet səhifəsində nəşr olunan və “Bir molekulyar saatdan sapmanın hesablanması” başlığını daşıyan statistik araşdırmanın nəticə hissəsində, “Science” jurnalındakı çalışmada araşdırmaçıların müraciət etdiyi iki statistik üsulun (Maximum Likelihood-ML və Maximum Parsimony-MP) olduqca yanlış olduğu ifadə edilməkdədir (2) (Molekulyar saat analizlərində geniş şəkildə müraciət edilən mitoxondri DNA çalışmaları da konkret elmi maneələrlə qarşı-qarşıyadır. Bu mövzuda daha detallı məlumatlar əldə etmək üçün “”Hürriyet Bilim”in molekulyar saat yanılması” başlığını daşıyan yazımızı oxuya bilərsiniz)
Qısacası, yer üzündəki sincab növləri arasında qurulan təkamüllü qohumluq ssenarisinin elmi dəyəri yoxdur, çünki bu ssenarini meydana gətirməkdə istifadə edilən üsullar etibarsızdır. Digər tərəfdən sincabların kəllə sümükləri üzərində edilən analizlər də bu canlıların təkamülü ssenarilərinin “məcburi” olduğunu göstərməkdədir. ABŞ-ın milli elm dərnəyinin Austindəki Texas universitetində təşkil olunmuş digital kitabxanasında sincab kəllə sümüklərin heç bir dəyişikliyə məruz qalmadan gəldiyi buna görə sincabların “yaşayan qalıqlar” olaraq adlandırıla biləcəyi ifadə edilməkdədir. (3)
“Bilim ve Teknik” jurnalının təkamüllə şərh etməyə çalışdığı sincabların, milyonlarla ildir heç bir dəyişikliyə məruz qalmadığı aydın olan qalıqlarının tapılması jurnalın iddialarının əsassız olduğunu göstərməkdədir. Əldəki konkret fosil tapıntıları tamamilə bir tərəfə buraxaraq, indiki vaxtda yaşayan sincabların DNT-lərinə baxaraq yalnız ön mühakiməyə söykənən fərziyyələri “elm” olaraq göstərilməsi burada son dərəcə əyri yanaşmanın varlığına işarə etməkdədir.
Nəticə
“Bilim ve Teknik” jurnalı sincabların mənşəyi haqqında konkret tapıntıları tamamilə əhəmiyyətsiz edib elmi etibarlılığı olmayan analiz üsullarına əsaslanmaqdadır. Təkamül nəzəriyyəsini müdafiə etmək adına belə bir yanaşma sərgilənməsi jurnalın kor-koranə darvinizmə bağlı olduğunu bir dəfə daha göstərməkdədir. Jurnalın qəbul etməsi lazım olan gerçək qısaca belə yekunlaşdırıla bilər: Həyatın kompleksliyi təsadüfi mutasiya və təbii seleksiya ilə açıqlana bilməmişdir. Həyatın məlumatı DNT-də təsadüflərlə yığıla bilməz. Canlılığın təsadüflərlə açıqlana bilməyəcək qədər kompleks mənşəyi, fosil qeydlərindəki sabitlik və daha saysız dəlil canlılığın yaradıldığını isbat etməkdədir.
1) http://www-news.uchicago.edu/releases/99/990224.mammals.shtml
2) http://www.cs.utexas.edu/users/nakhleh/Papers/stretch.pdf
