“Tempo” jurnalı, 2-8 oktyabr tarixli sayında, “İslam Darvini qəbul edir” başlıqlı yazı başlıq etdi. Eyni yazı, “Hürriyet” qəzetində və müxtəlif internet saytlarında nəşr olundu. “Sabah” qəzeti yazarı Emre Aköz də 2 oktyabr tarixli “İslam ilə Darvin barışır” başlıqlı yazısında, eyni xəbəri istinad göstərdi.
“Tempo” jurnalındakı xəbər, Ankara Universiteti İlahiyyat fakültəsindəki üç alim ilə edilmiş reportajlara əsaslanırdı. Bu hörmətli müəllimlər, təkamül nəzəriyyəsi ilə İslamın uyğunlaşa biləcəyi fikrində idilər.
Ancaq bu düşüncə səhvdir. Darvinizm ilə İslamiyyətin “uyğunlaşması” mümkün deyil, çünki darvinizm, İslamiyyətin təməli olan inanca, yəni kainatı və canlıları Allahın yaratdığı və təşkil etdiyi gerçəyinə doğrudan ziddir. Darvinizm bu gerçəyi insanlara rədd etdirmək üçün yaradılmış nəzəriyyədir. Darvinizm əsas olaraq dini hədəf alan nəzəriyyədir. Necə ki, “din xalqın tiryəkidir” kimi etibarsız iddiada olan Marksizm ilə İslam arasında bir “uzlaşma” ola bilməzsə, “canlılıq təsadüflərin məhsuludur” iddiasında olan darvinizm ilə İslam arasında da bir “uzlaşma” ola bilməz.
Qaldı ki, belə bir uzlaşma səyinə də heç ehtiyac yoxdur. Çünki darvinizmin elmi dayağı yoxdur. Zənn edildiyi kimi “elmi gerçək” deyil, əksinə elmi gerçəklərə baxmayaraq müdafiə olunan bir yalandır.
Bu yazıda “İslam ilə darvinizm arasında uzlaşma” axtaran “Müsəlman təkamülçülər”in necə və niyə yanıldığını ortaya qoyacağıq. Şübhəsiz, bundakı məqsədimiz müsəlman təkamülçüləri tənqid etmək deyil. Məqsədimiz, təkamül nəzəriyyəsi mövzusundakı yanaşmalarının səhv olduğunu izah edərək, onlara bu mövzuda fikirlə kömək olmaq, təkamülçülərin bu mövzunu niyə gündəmdə tutduqlarını ortaya qoyaraq daha doğru dünyagörüşü mənimsəmələrinə vəsilə olmaqdır.
Bu mövzuda daha çox məlumat əldə etmək istəyənlər, Harun Yəhyanın “Quran darvinizmi yalanlayır” isimli kitabına müraciət edə bilərlər. “Müsəlman təkamülçülüyü”nün niyə böyük yanılma olduğu, bu əsərdə detallı şəkildə açıqlanmaqdadır.
“Müsəlman təkamülçülər” harada yanılır?
“Müsəlman təkamülçülər” olaraq təbir edilən şəxslər, materialist təlqin və təbliğatlar nəticəsində təkamül nəzəriyyəsini elmi gerçək zənn etmə yanılmasına düşən və bu nəzəriyyə ilə Allaha iman arasında “orta yol” axtaran inanclı insanlardır. Bu şəxslər, darvinizmin canlılığın mənşəyi haqqındakı ssenarisini eynilə qəbul etməkdə, ancaq bu ssenarinin Allahın idarəsində olduğunu müdafiə edərək, təkamül nəzəriyyəsi ilə inanc arasında bir “uzlaşma” təmin etməyə çalışmaqdadırlar.
Ancaq bu dünyagörüşü son dərəcə səhvdir. Çünki təkamül nəzəriyyəsi ideoloji arxa planı olan, ateizmi sağlamlaşdırmaq və təməlləndirmək məqsədiylə ortaya atılmış və materialist düşüncəyə sahib kütlələr tərəfindən şiddətlə sahiblənilmiş dindən kənar düşüncədir. Materialist fəlsəfə üzərinə təməl edilmişdir və dünyadakı hadisələri şərh etməyi də “materialistcə”dir.
Qədim Yunandan bəri davam edən materialist fəlsəfə, kainatı yaradan maddənin, var olan yeganə varlıq olduğunu iddia edər. Bu inanca görə maddə sonsuzdan bəri vardır və maddəyə hakim olan bir başqa güc yoxdur. Materialistlər, kainatın təsadüflər nəticəsində özbaşına şəkilləndiyini, canlılığın isə zaman içərisində yenə kor təsadüflər nəticəsində cansız maddələrdən təkamülləşərək meydana gəldiyini qəbul edərlər.
Bu səbəbdən ilk təkamül nəzəriyyəsini də, qədim Yunanın materialist fəlsəfəçiləri ortaya atmışdır. Epikür, Demokritus, Lukretus kimi qədim Yunan və Roma mütəfəkkirləri, Darvinin əsrlər sonra detallandıracağı ateist təkamül nəzəriyyəsinin təməllərini atmışlar. Qədim Yunanda doğan bu əfsanə, 19-cu əsrin primitiv elm anlayışı içində yenidən gündəmə gətirilmiş və təkamül nəzəriyyəsi materializmə sözdə dəstək meydana gətirdiyi üçün (elmi olub olmadığına baxılmadan) materialistlər tərəfindən dərhal qəbul görmüşdür.
Təkamül nəzəriyyəsinin qarşısında isə yaradılış gerçəyi iştirak edər. İnsanın tam ağıl və müşahidə yoluyla da (yəni elmi üsulla) qavraya biləcəyi yaradılış gerçəyi, tarixin başından bu yana İlahi dinlər yoluyla insanlara öyrədilmişdir. Bütün İlahi dinlər, Allahın bütün kainatı yoxdan, “Ol” əmri ilə yaratdığını və kainatdakı qüsursuz işləyişin Allahın üstün yaratma gücünün bir dəlili olduğunu bildirmişlər. Quranın bir çox ayəsində də bu gerçək bizlərə bildirilmişdir. Allah “Göyləri və yeri (bir nümunə əldə etmədən) Yaradandır. O, bir işin olmasına qərar versə, ona yalnız “Ol” deyər, o da dərhal olar.” (Bəqərə surəsi, 117) ayəsiylə kainatı yoxdan və möcüzəvi şəkildə yaratdığını bildirməkdədir. Ənam surəsində isə bu şəkildə buyurulmaqdadır:
“Göyləri və yeri haqq olaraq xəlq edən Odur. O: “Ol!” – dediyi gün hər şey olar. Onun Sözü haqdır. Sur üfürüləcəyi gün hökm yalnız Ona məxsus olacaqdır. Qeybi və aşkarı Bilən də Odur. O, Müdrikdir, hər şeydən Xəbərdardır” (Ənam surəsi, 73)
Materializm ilə Allah inancı arasındakı fikri ayrılıq, din ilə dinsizlik arasındakı ən fundamental fərqdir. Bu mövzuda fikri “uzlaşma” axtarmaq, müsəlman üçün müzakirə mövzusu deyil. Ortaya atılma səbəbi Allahı və yaradılışı inkar etmək olan bir nəzəriyyə ilə “uzlaşmaq” mümkün deyil.
Materialistlər, “dindar təkamülçülüyü” taktika olaraq dəstəkləyir
Necə ki, belə bir cəhdin dinə zərər vermək mənasını daşıdığını bilən təkamülçülər, bəzi müsəlmanları bu cəhdə məcbur etmək üçün səy göstərməkdədirlər. Təkamülçülər, inanc sahibi kəslərin dəstəyini ala bilmək və onların təkamül nəzəriyyəsi qarşısında etdikləri fikri mübarizəni zəiflədə bilmək üçün, “təkamüllü yaradılış fikri”ni əl altından dəstəkləyərək fərqli bir üsul sınamaqdadırlar. Özləri Allaha inanmadıqları, təsadüfü ilahlaşdırdıqları, yaradılış gerçəyinə tamamilə qarşı olduqları halda, nəzəriyyələrinin qəbulunu sürətləndirəcəyini düşündükləri üçün, dindar təkamülçülərin Allahın canlıları təkamüllə yaratdığı fikrinə qarşı səssiz qalar, hətta çox vaxt bu fikri təşviq edərlər.
Ancaq bu yalnız bir taktikadır. Bu taktikanın məqsədi, dindarların reaksiyasını ortadan qaldıraraq, təkamül nəzəriyyəsini bütün cəmiyyətə qəbul etdirə bilməkdir. Təkamül nəzəriyyəsi bu şəkildə yayıldıqdan sonra, məcbur etmə izahı olan “dindar təkamülçülük” asanlıqla ortadan qaldırılacaq, bunun yerinə təkamül nəzəriyyəsinin özünü meydana gətirən materializm yerləşdiriləcək. Müsəlmanların, bu taktikaya aldanmaması, bu hiyləgər oyuna alət olmamağa böyük diqqət göstərməsi lazımdır.
Darvinizmin qəbul edilməsi, doğru olduğunu göstərməz
Müsəlman təkamülçülərin yanılmalarından biri, təkamül nəzəriyyəsinin elmi və sübut edilmiş gerçək olduğunu sanmalarıdır. “Tempo” jurnalındakı yazıda bu vəziyyət müşahidə edilməkdə, təkamül nəzəriyyəsini müdafiə edən hörmətli ilahiyyatçılardan birinin “təkamül nəzəriyyəsi indiki vaxtda etibarlı nəzəriyyədir” sözü diqqəti çəkməkdədir.
Halbuki gerçəkdə, təkamül nəzəriyyəsi günümüz elmi inkişafları qarşısında bütün dayaqlarını itirmişdir. Gərək molekulyar səviyyədə, gərəksə biologiya və ya paleontologiya sahələrində edilən araşdırmalar canlıların təkamüllü müddət sonunda meydana gəldikləri istiqamətindəki iddiaları tamamilə etibarsız etmişdir.
Bu gerçəkləri görməmək və elmi dəlillərə deyil də “elm dünyasının meyllərinə” görə düşünmək, böyük səhv olar.
Bu səhvi müəyyən edənlərdən biri, Boğaziçi universiteti fəlsəfə professoru mərhum Arda Denkel idi. Denkel, Türkiyədəki təkamülçülərin yaradılışa qarşı elmi cavablar verə bilmədiklərini, yalnız “bu nəzəriyyə elm dünyasında məşhur qəbul görür” dediklərini, amma bunun bir mənası olmadığını belə açıqlamışdı:
“Təkamül nəzəriyyəsini, çox saydakı hörmətli adamın, quruluşun təkamülçülüyü mənimsəmiş olmasımı sübut edəcək? Yoxsa məhkəmə qərarlarıyla bu qayda doğru hesab olunacaq? Doğruluğu təmin edən şey, hörmətli və səlahiyyət sahibi şəxslər tərəfindən doğru olmasını bilməkdir, görəsən? Bir tarixi faktı xatırlatmaq istəyərəm. Qalileo Qaliley, dövrünün bütün hörmətli kəslərinə, hüquqçularına və xüsusilə də elm adamlarına qarşı tək başına qarşı çıxıb doğru olanı söyləyir və müdafiə etmir? Enqizisyon məhkəmələrinin o biri hərəkətləri də, ortaya buna bənzər görünüşlər qoymamışdımı? Cəmiyyətdə hörmətli və başlıca olan kütlələri arxasına almaq, nə düzgünlük yaradan, nə də elmlə əlaqədar olan bir şeydir.” (“Cumhuriyet Bilim Teknik” əlavəsi, 27 fevral 1999, səh. 15)
Arda Denkelin də diqqət çəkdiyi kimi, bir nəzəriyyənin məşhur qəbul görməsi, onun doğruluğuna dair bir dəlil deyil. Elm tarixi, ilk başda azlıq tərəfindən qəbul edilən, ancaq doğruluğu sonradan hər kəs tərəfindən aydın olan gerçəklərlə doludur.
Mövzunun bir başqa tərəfi isə, bu gün təkamül nəzəriyyəsinin düşünüldüyü kimi “bütün elm dünyası tərəfindən qəbul edilən nəzəriyyə” olmamasıdır. Son 20-30 il içində, təkamül nəzəriyyəsini rədd edən elm adamlarının sayı sürətlə artmaqdadır. Bunların çoxu kainatdakı və canlılardakı qüsursuz dizaynı görərək, darvinizm doqmasından özlərini qurtarmaqdadırlar. Bu elm adamlarının təkamülün etibarsızlığını ortaya qoyan saysız çalışması vardır. Hər biri başda Avropa və Amerika olmaq üzrə, dünyanın müxtəlif ölkələrindəki qabaqcıl universitetlərə mənsub olan bu şəxslər, biologiya, biokimya, mikrobiologiya, anatomiya, paleontologiya kimi elm sahələrində mütəxəssis olub, karyera sahibi alimlərdir.
Darvinin Allaha inandığı şəklindəki səhv qənaət
Müsəlman təkamülçülərin bir başqa yanılması, Darvinin inancı haqqındadır. Darvinin Allaha inandığını sanmaqdadırlar.
Halbuki, Darvin həyatının ilk dövrlərində xristian inancına bağlı olmasına baxmayaraq, təkamül nəzəriyyəsini inkişaf etdirməsinə paralel şəkildə, inancını itirmişdir. Bununla birlikdə gedərək ateizmə sürüşdüyü, bilinən gerçəklərdir. Ateizmini açıqca ifadə etmədiyinin tək səbəbinin, dindar xristian olan yoldaşı Emma Darvini üzməmək olduğu, Darvin bioqrafiyalarında tez-tez izah edilir. Darvinin kitablarında çox açıqca ifadə etmədiyi ateizmi, məktublarında çox diqqətə çarpandır. Bir məktubunda belə demişdir:
“ … Beləcə inancsızlıq yavaş-yavaş məni qucaqladı və sonunda tamamlandı.” (Gertrude Himmerfarb, Darvin and the Darwinian Revolution, səh. 381)
Darvin 1876-cı ildə yazdığı məktubunda da inancsızlığını açıqca etiraf etməkdədir:
“Mən, “Allahsız” deyə adlandırılmağa layiqəm. Bu nəticə, xatırlaya bildiyim qədəriylə, “Növlərin Mənşəyi”ni yazdığım zaman başımda güclü olaraq yer edirdi.” (Francis Darvin, Charles Darvinin həyatı və məktubları, səh. 80-81)
Darvinin şəxsiyyəti bir tərəfə, bir nəzəriyyə olaraq darvinizmi Allah inancı ilə uzlaşdırma səyi boşunadır. Təkamülçü olan Kanadalı düşünər William Provine belə deyir:
“Yaradılışçıların iddia etdiyi kimi müasir təkamülə inanış, insanları ateist edər. İnsanlar təkamülə uyğun bir dini görüşə sahib də ola bilərlər, amma ancaq və ancaq bu dini görüş ateizmdən ayırd edilə bilməyəcək qədər fərqsiz isə.” (William Provine, “No Free Will,”, Chicago: University of Chicago Press, 1999, səh. 123)
Quran ayələri haqqındakı səhv şərhlər
Bəzi müsəlmanların təkamül fikrinə etibar etmələrinin mənşəyində, Allahın dilədiyi anda dilədiyini yaratma və yox etmə gücünü nəzərdən qaçırmalarının əhəmiyyətli rolu vardır. Bu təkamülçü müsəlmanlar, təbiət qanunlarının sabit və dəyişməz olduğu və heç bir hadisənin təbiət qanunları xaricində reallaşmayacağını fərz edən “naturalist” doqmanın təsiri altında düşünməkdədirlər. Halbuki, bu çox böyük yanılmadır. Çünki “təbiət qanunları” dediyimiz anlayışlar, Allahın maddəni müəyyən nizam içində yaratmasından və qorumasından qaynaqlanmaqdadır. Bunlar maddənin şəxsən özündən qaynaqlanan xüsusiyyətlər deyil. Bu səbəbdən bu qanunları Allah təyin etdiyi kimi, dilədiyi zaman da bunları dəyişdirər, bunların xaricində qalan hərəkətlər reallaşdırar.
Bu hərəkətlərə biz insanlar “möcüzə” deyərik. Məsələn, Kəhf əhlinin 300 ildən çox müddət ərzində canlı qalması, təbiət qanunlarının xaricində qalan möcüzədir. Ayələrdə xəbər verilən Allahın əvvəl öldürüb sonra da diriltdiyi insanlar da bir möcüzədir. Hər hadisə Allahın yaratmasıyla reallaşmaqdadır, ancaq bunların müəyyən qanunlara uyğun görünənləri bizim üçün “normal”, digərləri “möcüzə” olmuş olar.
Burada başa düşülməsi lazım olan xüsus, Allahın öz yaratmış olduğu qanunlara tabe olmadığıdır. Allah diləsə, təbiət qanunlarının hamısına zidd hərəkət meydana gətirər. Bu, Allah üçün çox asandır.
Sudan yaradılmanın həqiqi mənası
Necə ki, Quranda canlıların və insanın yaradılışı mövzusundakı ayələrə baxdığımızda, bu yaradılışların təbiət qanunları içində deyil, möcüzəvi şəkildə olduğunu açıqca görərik. Allah canlıların yaradılışını belə açıqlamaqdadır:
Allah hər bir canlını sudan yaratmışdır. Onlardan bəzisi qarnı üstə sürünür, bəzisi iki ayaq üstündə gəzir, bəzisi də dörd ayaq üstündə gəzir. Allah istədiyini yaradır. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyə qadirdir. (Nur surəsi, 45)
Ayədə quruda yaşayan təməl canlı qruplarına (sürünənlər, quşlar və məməlilər) işarə edilməkdə və bunları Allahın sudan yaratdığı bildirilməkdədir. Diqqət yetirilsə, bu canlı qrupları təkamül nəzəriyyəsinin nəzərdə tutduğu kimi “bir-birlərindən” deyil, “sudan” yaradılmışlar. Yəni ortaq vəsaiti Allahın şəkilləndirməsiylə ayrı-ayrı var edilmişlər.
Bu ortaq vəsaitin su olduğu gerçəyi, bu gün elmi məlumatlarla da açıqca ortadadır. Su, dünyadakı hər canlının bədəninin ən fundamental ünsürüdür. Məməlilərdə bədənin təxminən 70% -i sudur. Hər canlı, bədənindəki su sayəsində hüceyrə içi, hüceyrələr arası və toxumalar arası nəqliyyatı təmin edər. Su olmadan canlılığın ola bilməyəcəyi hər kəs tərəfindən qəbul edilən gerçəkdir.
İşin maraqlı tərəfi, bəzi müsəlmanların yuxarıdakı ayəni səhv izah edərək təkamül nəzəriyyəsinə uyğun məna verməyə çalışmalarıdır. Halbuki, “sudan yaradılma” gerçəyinin, təkamül nəzəriyyəsiylə heç bir əlaqəsi olmadığı çox açıqdır. Təkamül nəzəriyyəsinin, “hər canlının sudan çıxıb təkamülləşdiyi” kimi iddiası yoxdur ki, belə bir əlaqə yaradılsan. Əksinə nəzəriyyə, canlı növlərinin bir-birlərindən törədiklərini irəli sürməkdədir ki, bu iddia Quranda xəbər verilən hər fərqli canlı qrupunun sudan yaradılmış (yəni ayrı-ayrı yaradılmış) olduğu həqiqəti ilə tamamilə ziddiyyətli iddiadır.
İnsandan əvvəl keçən müddət
Bu ayə də müsəlman təkamülçülərin dəlil olaraq təqdim etdikləri başqa ifadədir:
Doğrudanmı insanın heç kimə məlum olmadığı bir dövr hələ də ötüb keçməmişdir? (İnsan surəsi, 1)
Bu ifadəni “təkamüllü yaradılış”a dəlil olaraq göstərmək də çox məcburi şərhdir. Necə ki, bu ayə İslam alimləri tərəfindən təkamüllü müddət olaraq şərh olunmamaqdadır. Məsələn, Ömər Nəsuhi Bilmən ayəni bu şəkildə təfsir edər:
“Bu ayələr, Haqqın insanları heç mövcud, məlum deyillərkən bilahare bir qətrə sudan eşidən və görən halda yaratmış və onları imtahana tabe tutmuş olduğunu bildirir… Nevi insan, başlanğıcda heç mövcud deyildi, sonra bir müddət ərzində bir qətrə sudan, bir torpaqdan və palçıqdan təsvir edilmiş bir cəsəd halına gəlmişdir. O insan, o zaman məlum deyildi, onun nə kimi bir adı sahib və nə üçün yaradılmış olduğu göy və yer xalqı tərəfindən bilinmirdi. Sonra özünə ruh şüuru yad edilməyə başlanılmışdır.” (Ömər Nəsuhi Bilmən, Quranı Kərimin türkcə tərcüməsi məali və təfsiri, 8-ci cild, səh. 3915)
İmam Taberi isə ayəni, “İnsanın” (Adəmin) üzərindən elə bir zaman keçmişdir ki; o əsnada o, şanı və üstünlüyü olan bir şey belə deyildi. O yalnız yapışqan bir palçıq və dəyişən bir palçıq idi” şəklində təfsir etməkdədir. (İmam Taberi, Taberi təfsiri, 6-cı cild, səh. 2684)
Bu səbəbdən də bu ayədə keçən və zaman ifadə edən tərifi “təkamüllü müddət” olaraq şərh etmək, Qurana görə əsası olmayan subyektiv izahdır.
İnsan, Allahın möcüzəsiylə palçıqdan yaradılmışdır
Allah Quranda insanın yaradılışının da möcüzəvi şəkildə olduğunu xəbər verir. İlk insan, Allahın palçığı şəkilləndirib insan bədəni halına gətirməsi və ardından bu bədənə ruh üfləməsiylə yaradılmışdır:
Bir zaman sənin Rəbbin mələklərə belə demişdi: “Mən palçıqdan bir insan yaradacağam. Mən ona surət verib Öz ruhumdan üfürdüyüm zaman ona səcdə edin!” (Sad surəsi, 71-72)
Həqiqətən, Biz insanı palçıq cövhərindən yaratdıq. (Muminun surəsi, 12)
Diqqət yetirilsə, ayələrdə insanın (müsəlman təkamülçülərin iddia etdiyi kimi) “meymundan” və ya başqa canlı növündən deyil, cansız maddə olan palçıqdan yaradıldığı xüsusilə ifadə edilməkdədir. Allah cansız palçığı möcüzəvi şəkildə insana çevirmiş və bu bədənə ruh üfləmişdir. Bunda heç bir “təbii təkamül müddəti” yoxdur, Allahın doğrudan möcüzəvi hərəkətlə yaratması vardır. Necə ki, Allahın aşağıdakı ayədə istifadə etdiyi “iki əlimlə yaratdığım” şəklindəki təşbehli ifadə də, insanın doğrudan Allahın qüdrətiylə yaradıldığını göstərər:
Allah dedi: “Ey İblis! Sənə Mənim iki əlimlə yaratdığıma səcdə etməyə mane olan nə idi? Təkəbbür göstərdin, böyüklərdənmi olmuşdun?” (Sad surəsi, 75)
Qısacası, Quranda insanın və canlıların yaradılışı haqqında heç bir “təkamül” izahı yer almır, əksinə bütün canlıların və insanın Allahın möcüzəsi olaraq su və torpaq kimi cansız maddələrdən yaradıldığı bildirilməkdədir.
İslam tarixindəki təkamülçülük, yunan fəlsəfəsinin təsiridir
Quranda heç bir təkamül izahı olmamasına qarşı İslam tarixində, qədim Yunan fəlsəfəsindən təsirlənərək, bu fəlsəfədəki materialist və təkamülçü elementləri mənimsəyən və sonra da bunu Qurana uyğun hala gətirməyə çalışanlar olmuşdur. Bu təkamülçü şərhlərin sahibləri, xüsusilə Bəsrə ətrafında fəaliyyət göstərən İhvanussafa adlı camaatdır. İslam dünyasında inkişafına baxmayaraq İslamın təməl əsaslarından uzaqlaşan bu dərnək, qədim Yunan fəlsəfəsindən təsirlənmiş və bu fəlsəfəni üstü bağlı simvolizm ilə ifadə etmişdir. Qədim Yunanın bir təlimi olan təkamül nəzəriyyəsini İslam dünyasına daşıyanlar da, əsas olaraq İhvanussafa mənsublarıdır. İsmayiliyyə məzhəbinə bağlı olan bu camaat, bəzi istiqamətlərdən masonluğa bənzəməkdədir və nə maraqlıdır ki, günümüzdəki masonlar bu dərnəkdən təriflə danışarlar. Məsələn, Türkiyədəki məşhur mason ustadlarından biri olan, qatı din əleyhdarı Selami İşındağ belə yazmaqdadır:
“İslam dünyasında sanki masonluğun qarşılığı olan İhvanussafa dərnəyi vardı. Abbasilər dövründə Bəsrədə qurulan bu gizli dərnək, 52 böyük fasikülden ibarət olan ensiklopediya nəşr etmişdi. Bunların 17-si Təbiət Elmlərini ehtiva edir. Bu fasiküllərdə darvinizmə çox bənzəyən elmi izahlar vardır. Bunlar İspaniyaya qədər yayılmış və Qərbdə düşünər kütlələrə təsir etmişdir.” (Dr. Selami İşındağ, Masonluqdan ilhamlanmalar, İstanbul 1977, səh. 274-275)
İhvanussafa vasitəsiylə qədim Yunandan İslam dünyasına daşınan təkamülçü fikirlər, dövrün bəzi müsəlman mütəfəkkirlərinə də təsir etmişdir. Bu dövrdə, İslam dünyasında, yalnız təkamül nəzəriyyəsini müdafiə edən deyil; materializmə inanan, axirətin varlığını inkar edən, Allahın hadisələr haqqındakı məlumatının sonsuz olduğunu təqdir edə bilməyən qısacası, azğın görüşlərə qapılan mütəfəkkirlər də olmuşdur. Bugünün müsəlmanlarının bu səhv düşüncələri nümunə götürmələri deyil, bunlardan ibrət almaları lazımdır.
Necə ki, İslam dünyasına sızan bu Yunan fəlsəfəsini, Böyük İslam alimi İmam Qəzali, son dərəcə ağıllı şəkildə çürütmüşdür. Qəzali, əl-Münkız minad-dalal adlı əsərində, təkamülçü İhvanussafanı da tənqid etmiş, qədim Yunan düşüncəsindən təsirlənən azğın fəlsəfə müdafiə etdiyini açıqlamışdır. Fedaih-ul-Batıniyye adlı əsərində isə, İhvanussafanın da daxil olduğu İsmayiliyyə məzhəbinin təlimlərinin əyriliyini ortaya qoymuşdur.
Materialist təlqinlərə aldanmamaq
Başda da ifadə etdiyimiz kimi, İslamla darvinizmi dondurma səyi, materialistlərin darvinizmi cəmiyyətə qəbul etdirə bilmək üçün istifadə etdikləri taktikadır. Müsəlmanlar bunun şüurunda olmalıdırlar.
Təkamülçülərin “din ilə elmi qarışdırmayaq, inanc ayrı, təkamül gerçəyi ayrı” şəklindəki məntiqləri də yenə müsəlmanların etdikləri fikri mübarizəni zəiflətmək məqsədi güdür. Bu məntiqi qarşıya qoyanların əsas vermək istədikləri mesaj; “Bir gerçək dünya vardır və bu elmlə aydın olar və elm bizə yaradılış deyə bir şey olmadığını göstərər, amma istəyən öz fərdi fikri içində dilədiyinə inanar” təlqinidir. Bu, böyük yalandır. Allahın kainatı və canlıları yaratmış olduğu “açıq-aşkar gerçək”dir; həqiqətin də özüdür. Kainatı qucaqlayan hər detal Allahın yaradılışının dəlilidir. Əsas olaraq təkamül heç bir dəlilə əsaslanmayan batil inancdır və ancaq kəslərin “xüsusi inancı” olaraq qiymətləndirilə bilər. Müsəlmanlar, “həqiqəti” materialist fəlsəfənin suverenliyinə verən, buna qarşılıq yaradılış gerçəyini yalnız “fərdi inanc” olaraq göstərməyə çalışan bu hiyləli təlqinə qarşı şüurlu olmalıdırlar.
Bu təlqini məğlub etmək isə asandır. Yalnız ağıllı düşünmək, sağlam fikirli düşünmək, elmi materializmlə bərabər sanan mövhumatdan xilas olmaq və elmin gerçək nəticələrini araşdırmaq yetər. Bunu edən hər kəs, yer üzündəki həyatın mənşəyinin “şüurlu dizayn”, yəni Yaradılış olduğunu görəcək.
Unudulmamalıdır ki, təkamül nəzəriyyəsi mövzusunda detallı məlumat sahibi olan müsəlman üçün, təkamülçülərin iddiaları qarşısında qərarsız və ya susqun qalma kimi bir vəziyyət qəti olaraq olmayacaq. Bunun yanında, Allahın bənzərsiz yaradılışını və bütün kainatı əhatə edən qüsursuz sənətini dərin düşünmək, Qurana qüvvətlə sarılmaq və Quran ayələrində bildirilən gerçəkləri qavramaq bu mənfi təsirlərdən xilas olmanın ən asan yoludur.
