CnnTurk.com xəbər portalında 28 fevral 2006-cı il tarixində “Ruhun təkamülünə sıçrama nəzəriyyəsi” başlıqlı xəbər nəşr olundu. Xəbərdə, Çukurova universiteti tibb fakültəsi Fizioloji Fundamental elm sahəsi rəhbəri Prof. Dr. Üner Tanın bir neçə ay əvvəl gündəmə gələn əlil vətəndaşlarla əlaqədar iddiasına yer verilirdi.
Xatırlanacağı kimi, Kırıkhanlı qohum evliliyinin meydana gətirdiyi genetik pozuqluqlara bağlı olaraq əl və ayaqları üzərində getməkdədirlər. Prof. Tan, bu ailəni araşdıran elm adamları arasında iştirak etməkdədir və bu insanların gedişinin meymunlarınkına bənzəməsindən hərəkətlə bəzi təkamülçü fərziyyələr etməkdədir.
Üner Tan, bu insanların yerimə və oturuşlarıyla; qollarının uzunluğuyla şimpanzelərə bənzədiklərini, uşaqların beyinciklərinin normal insanlarınkından daha kiçik olduğunu ifadə etməkdədir. Tan daha sonra bu vəziyyəti “təkamüldə geri dönüş” olaraq xarakterizə edib bunun ani sıçramalarla reallaşan təkamül modelini dəstəklədiyini iddia etməkdədir. Tan, insanın dörd ayaq üzərində yeriyən meymunlardan təkamülləşdiyi istiqamətindəki xəyali ssenariylə əlaqədar izahlarında daha da irəli getməkdə, insanın cazibə qüvvəsinə qarşı gəldiyini və nəhayət kosmosa çıxışının da bu sayədə reallaşdığını iddia etməkdədir.
Ancaq cənab Tanın haqqında danışılan nəzəriyyəsi, gerçəkdə təkamül nəzəriyyəsini heç bir şəkildə dəstəkləməyən bir silsilə sıçramalı fərziyyə olmaqdan kənar keçə bilməməkdədir. Aşağıda Üner Tanın bu mövzuyla əlaqədar təkamülçü yanılmaları cavablandırılmaqdadır.
Təkamül deyil, genetik pozuqluq
Bu əlil uşaqların vəziyyəti, təkamülün iddialarına heç bir istiqamətdən dəlil təmin etməyən vəziyyətdir. Necə ki, mövzuyla əlaqədar inkişafları başlanğıcda təkamülçü izahlar deyən Milliyyət qəzeti, 16 yanvar 2006-cı il tarixli və “Təkamül deyil, genetik pozuqluq” başlıqlı xəbərində geri addım atmaq məcburiyyətində qalmışdır. Çukurova Universiteti Tibb Fakültəsi müəllim prof. Dr. Demirhanın xəbərində bu hadisənin ana və atadakı korlanmış genlərin birləşməsi nəticəsində meydana gəldiyi ifadə edilmişdir. Yazıda Demirhanın ayrıca bu sözlərinə yer verilmişdir:
“Xəstəliyə səbəb olan genetik zərər 17-ci xromosomun qısa qolunda tapıldı”.
Üner Tanın bu vəziyyəti sıçramalı təkamül nəzəriyyəsinin iddiaları lehində izah etməsi isə öz adına qavram qarışıqlığı və əhəmiyyətli yanılmalara yer verməkdədir.
Haqqında danışılan genetik mutasiyanın təsiri təxribatdır
Sıçramalı təkamül nəzəriyyəsi, canlıların iddia edilən təkamülünün Darvinin nəzərdə tutduğu yavaş və pilləli inkişaf yerinə bir-birini izləyən və diqqətə çarpan dəyişiklik ortaya qoymayan sabitlik dövrləriylə davam etdiyini fərz etməkdədir. Darvinin nəzəriyyəsinin tələb etdiyi ara formların yoxluğu qarşısında təkamülün batan gəmisini qurtarmaq üçün ortaya atılan bu nəzəriyyə, bir canlı növünün sehrli dəyənək dəymiş kimi birdən başqa növlərə çevrildiyini, buna görə fosil qeydlərində ara formalara rast gəlinmədiyini müdafiə etməkdədir. Tamamilə xəyal məhsulu olan və heç bir mexanizmi olmayan bu modelin, əlil uşaqlardakı mutasiya ilə uyğunlaşdırılması olduqca məcburi fərziyyədir.
Hörmətli Tan, genetik pozuqluğun belə əhatəli təsirlər buraxmasından yola çıxaraq, xəyali təkamül müddətinin tarixində meymunabənzər canlının genetik dəyişiklik nəticəsində sıçrama edərək ani və geniş əhatəli dəyişmələrlə bir insana çevrilmiş ola biləcəyini iddia etməkdədir. Ayrıca insan ruhunun da belə bir təkamüllü sıçramaqla ortaya çıxmış ola biləcəyini və kosmosa getməsini təmin edən insan ağılının da bu ani müddətdə inkişaf etmiş ola biləcəyini fərz etməkdədir.
Ancaq açıqdır ki, bir genetik pozuqluğun təsirlərinin geniş ölçülü olması, onu təkamüllü sıçrama nəzəriyyəsi üçün dəlil etməyə çatmayacaq. Əhəmiyyətli olan meyar, ani dəyişmənin “hansı istiqamətdə” təsir meydana gətirdiyidir. Məsələn, yüksəkdən atılan radio, ani dəyişiklik ilə darmadağın ola bilər, quruluşunu əhatəli şəkildə itirə bilər. Ancaq təsadüfi təsirin radionun quruluşunu ani və əhatəli şəkildə dəyişdirməsi, tərs istiqamətdə dəyişmə iddiasına, məsələn radionun çəkic zərbəsiylə daha yaxşı radioya və ya televiziyaya çevrilə biləcəyi iddiasına dəlil göstərilə bilməyəcək.
Əlil vətəndaşlarımızda müşahidə edilən mutasiyanın təsirində də, genetik məlumatda ani bir zərərdən söhbət gedir və bunun təsiri əhatəli “təxribat” şəklindədir.
Sıçramalı təkamül nəzəriyyəsi iki ayaqlılığı açıqlaya bilməz
Üner Tan, iki ayaqlılığın insanın xəyali meymunabənzər atalarına isabət edən və sıçramalı təsir meydana gətirən mutasiyalarla reallaşdığını iddia etməkdədir.
Yuxarıda da izah etdiyimiz kimi Kırıkhanlı uşaqların vəziyyəti (sıçramalı və ya sıçramasız) heç bir “təkamülləşmə” nümunəsi yaratmır. Bu vəziyyət bir tərəfə, ümumiyyətlə, sıçramalı təkamül nəzəriyyəsinin iki ayaqlılığın inkişafını açıqlaya bilən heç bir istiqaməti də yoxdur. Paris universiteti professorlarından riyaziyyatçı və həkim Marcel-Paul Schützenberger, iki ayaqlılıq da daxil olmaq üzrə insan və şimpanze arasındakı fərqlərin təkamüllə açıqlana bilmədiyini bu sözlərlə etiraf etmişdir:
“Pilləli inkişafçılar və sıçramalı təkamülü müdafiə edənlər, insanı (sözdə təkamüllə) inkişaf etmiş primatlardan ayıran bu bir neçə bioloji sistemin bir ölçüdə bərabər zamanlı şəkildə ortaya çıxışını izahı tamamilə qeyri-kafidirlər: Ləyən sümüyünün dəyişməsinin yoldaşlıq etdiyi iki ayaqlılıq və şübhəsiz beyincik, barmaq ucları xüsusilə həssas toxunma duyğusu verən, daha bacarıqlı əllər; fonasyona (səs çıxarmağa) icazə verən udlaqdakı dəyişikliklər; mərkəzi sinir sisteminin xüsusilə temporal lobu səviyyəsində, xüsusilə dili tanımaya icazə verən dəyişikliklər. Embrion yaranması baxımından bu anatomik sistemlər bir-birlərindən tamamilə fərqlidirlər. (Schutzenberger M-P., en “The Miracles of Darwinism: Marcel-Paul Schutzenberger ilə Reportaj” Origins & Design , Vol. 17, Nömrə. 2, Bahar 1996, səh.10-15.)
Görüldüyü kimi, insan və meymun anatomiyaları son dərəcə kompleks alt parçalardan meydana gəlmişlər və bir-birlərindən olduqca fərqlidirlər. İki canlı arasındakı anatomik uçurumların kompleksliyi, təsadüfi və sıçramalı dəyişikliklərə söykənən təkamül ssenarisini qeyri-mümkün etməkdədir. Açıqdır ki, kompleks sistemə isabət edən təsadüflər, ən az bir alt parçanı təsir edər. Bu təsir, alt parçayla məhdud qalmaz çünki bu parça başqa parçalarla birləşmiş vəziyyətdədir. Təsadüfi təsirlərisə daim dağıdıcıdır. Bir radioya isabət edən həddindən artıq axın onu pozacaq. Və ya bir radioya ediləcək çəkic zərbələrinin meydana gətirəcəyi əhatəli dəyişmələrin sıçramalı olması və onu televizora çevirməsi gözlənilə bilməz. İnsan və meymun bədənləri, radiodan daha kompleks sistemlərdir. Bu səbəbdən ikisi arasındakı dərin fərqlərin sıçramalı təkamüllə ortaya çıxdığını qarşıya qoymaq, bir radioya edilən təsadüfi zərbələrin onu televizora çevirəcəyinə inanmaqdan daha ağıldan kənardır.
Mutasiyaların insan ruhunu və ya ağılını yaratdığı iddiası dayaqsız doqmadır
CnnTurk.com-da istifadə edilən “ruhun təkamülünə sıçrama nəzəriyyəsi” başlığının da göstərdiyi kimi təkamülçü fərziyyələrdə sərhəd tanınmayaraq, tamamilə elmdən kənar rəftar sərgilənməkdədir. İnsan ruhu, şüurla əlaqədardır və şüurun mənşəyi təkamüllə heç bir şəkildə açıqlana bilməyən mövzudur. Bilindiyi kimi, təkamül nəzəriyyəsi təsadüfi mutasiyalara əsaslanır. Mutasiyalar, DNT molekulu üzərində yer alan dəyişikliklərdir. Qısacası, xəyali təkamüllü dəyişikliyin dinamikası olaraq qarşıya qoyulan mexanizm, molekulyar ölçüdə inkişaf etdirilən fərziyyələr üzərinə quruludur. Şüuru isə bu ölçüdə ələ almaq mümkün deyil çünki şüur, maddəyə sadələşdirilə bilməyən faktdır. Şüurun mənşəyi haqqında, genlərdə reallaşan mutasiyalara əsaslanan izah mümkün deyil.
“Nature” jurnalında nəşr olunmuş olan kitab təqdimatında mövzuyla əlaqədar olaraq bu ifadələrə yer verilmişdir:
“…genlərin necə ağıl yaratdığını açıqlaya bilərikmi? …Bu kitab göstərir ki, genlər beyni inşa edir. Və bu beyinlər elastik olmaq və öyrənmək üçün hazırlanmışlar. Ancaq genlərdən sıçrayaraq ağla gəlmək dolaylı izahdır. Bu sual indi cavablanamamaqda və bu cavabın haradan gələcəyi də tam olaraq müəyyən deyil”. (Anthony P. Monaco, “A recipe for the mind,” Nature 427, 681 19 fevral 2004)
Görüldüyü kimi, Cnnturk.com-da edilən mutasiyalar və insan ruhu haqqındakı təkamülçü izahların heç bir elmi dayağı yoxdur.
Nəticə
Xəbərə mövzu olan şəxslərdə meydana gələn genetik mutasiyalar nəticəsində daha uyğun və üstün xüsusiyyətlər ortaya çıxmamış, bu kəslər yeni genetik məlumatlara söykənən yeni bioloji xüsusiyyətlər qazanmamışlar. Bu səbəbdən ortada bir “təkamülləşmə” dəlili yoxdur. Əgər bu tip əlillərin sübut etdiyi bir şey varsa bu, mutasiyaların orqanizmə zərərli olmasından başqa bir şey deyil.
İnsanları şikəst buraxan mutasiyaları təkamüllü inkişafa dəlil olaraq şərh etmək, xəyal aləmində gəzişməkdən fərqsizdir. Hörmətli Tan və digər təkamülçülərə elmin gerçəklərinə dönməyi tövsiyə edir və bu açıq gerçəyi artıq qəbul etmələrini diləyirik: İnsanın sahib olduğu kompleks strukturlar, təsadüfü dəyişmə və kor təbiət hadisələrinə söykənən mexanizmlərlə əsla açıqlana bilməz. İnsan təsadüflərlə təkamülləşmiş heyvan növü deyil, Allahın üstün elm və qüvvətlə yaratdığı ruh və ağıl sahibi varlıqdır.
Qeyd: Bu yazı eyni zamanda Sabah qəzeti tərəfindən 27 fevral 2006-cı il, “Təkamül nəzəriyyəsinə yeni dəlil” başlığıyla nəşr olunan xəbərə də cavabımızdır.