“Birgün” qəzetində xəbər verilən çalışma, insan beyninin təkamülü nağılına yeni fərziyyə əlavə etdi.
İnsanlarla sözdə təkamüllü qohumları olan şimpanzelər arasındakı ən fundamental fərqlərdən biri, insanın şimpanzeyə nisbətlə olduqca böyük beyin həcminə sahib olmasıdır. Təkamülçülər üçün insan və şimpanze arasında beyin həcmi baxımından mövcud olan bu böyük fərqin ayrı-ayrı yaradılışa əsaslandığı gerçəyi qəbul edilməz və ən başdan rədd edilər. İnsanın ortaya çıxışını, təbiətin kor mexanizmləri və təsadüflərlə izahı ideoloji olaraq uyğun tapdıqları üçün darvinistlər, insanın, sözdə meymunabənzər atalarından təkamüllü olaraq ayrıldıqdan sonrakı xəyali inkişaf müddəti içində gedərək daha iri beyinə sahib olduqlarını fərz etməyi seçərlər.
Halbuki, buna dair tək bir elmi dəlil yoxdur.
Bu fərziyyəni onlara əsaslanan, əlbəttə, elmin özü deyil, insan və şimpanzeni bir-birindən ayrı canlılar olaraq yoxdan var edən Uca Allahın varlığını rədd edən materialist fəlsəfədir.
Buna görə təkamülçülər insanın atalarını, ağıl və vicdan sahibi varlıqlar olaraq deyil, digər heyvanlar kimi meşələrdə, düzənliklərdə, sovanlarda, çay kənarlarında ovlanıb həyatda qalma instinktindən başqa bir şeylə güdülməyən varlıqlar olaraq təsəvvür edərlər. Elmi məlumatları bu çərçivədə şərh edərək cəmiyyətə hiyləkar şəkildə təbliğ edər və ideologiyalarının mədəni sahədə yayılması üçün səy göstərərlər.
Bununla birlikdə, insanın təkamülü ssenarisində beyin kimi kompleks orqanın mutasiyalar kimi dağıdıcı təsirlər nəticəsində funksiyasız qalıb yox olacağı saysız elmi müşahidə və təcrübə ilə təsbit edilmişdir. Buna baxmayaraq darvinistlər, beynin xəyali təkamülünü bu dağıdıcı mexanizmə bağlar və mutasiyaların təsiriylə beynin zamanla misliylə böyüdüyünü, üstəlik bunun son dərəcə dar zaman aralığında reallaşdığını iddia edərlər. Bu qeyri-mümkün ssenarinin necə meydana gəldiyini şərh mövzusunda isə böyük açmazla qarşı-qarşıyadırlar.
Ən böyük problemləri, insana xitab edilən fosil qeydi içində beyin həcminin addımlarla inkişaf etdiyinə dair heç bir elmi dəlil olmamasıdır. Təkamülçülər tərəfindən insanvari olaraq göstərilməyə çalışılan meymun kəllə sümüklər ilə meymunabənzər olaraq göstərilməyə çalışılan insan kəllə sümüklər arasında aşkar həcm fərqliliyidir. Bu səbəblə təkamülçülər, Australopitekus növləri və Homo habilis növündən sonra, insanın beyin həcminin “sirli şəkildə” iki misli qədər artdığı kimi nağıl izah etmək məcburiyyətində qalarlar. Bu mövzuda elmi heç bir dayaqları yoxdur. Məsələn təkamülçü paleoantropoloq Elaine Morqan, ümumiyyətlə insanın (və beynin) xəyali təkamülüylə əlaqədar olaraq bu etirafları edir:
İnsanlarla (insanın təkamülüylə) əlaqədar ən əhəmiyyətli dörd sirr bunlardır:
1) Niyə iki ayaq üzərində gedirlər?
2) Niyə bədənlərindəki sıx tükləri itirdilər?
3) Niyə bu cür böyük beyinlər inkişaf etdirdilər?
4) Niyə danışmağı öyrəndilər?
Bu suallara veriləcək standart cavablar belədir:
1) Hələ bilmirik.
2) Hələ bilmirik.
3) Hələ bilmirik.
4) Hələ bilmirik.
Suallar çox daha artırıla bilər, amma cavabların tək düzəni heç dəyişməyəcək. (Elaine Morgan, The Scars of Evolution, New York: Oxford University Press, 1994, səh. 5)
Əllərində elmi terminlərlə bəzənmiş fərziyyələr uydurmaqdan başqa vəsait olmayan təkamülçülərin beynin xəyali təkamülüylə əlaqədar olaraq uydurduqları ən məşhur nağılları, vegetarian bəslənmə şəklindən ətli yeməkləri də əhatə edəcək bəslənmə şəklinə keçdiyi fərz edilən ataların, ətli qidaların ehtiva etdiyi yüksək kaloriyə bağlı olaraq beyin həcmlərinin inkişaf etdiyi istiqamətindədir.
Bir-birinə rəqib nağılların bir-biri ardınca və yalnız xəyali dayaqlarla müdafiə olunduğu beynin təkamülü iddiası, keçdiyimiz günlərdə bu məşhur nağıla qarşı çıxan, “kartoflu” beyin təkamülü nağılıyla gündəmə gəldi. Haqqında danışılan nağıla mövzu olan araşdırma, təkamül nəzəriyyəsinə elmdən kənar dəstəyiylə bilinən “Birgün” qəzetinin 11 sentyabr 2007-ci il tarixli sayında “Təkamüldə nişasta halqası” başlığıyla xəbər verildi.
Haqqında danışılan çalışmada, ABŞ-dakı Kaliforniya universiteti Santa Kruz araşdırmaçıları, insan tüpürcəyində olan və AMY1 adı verilən nişasta parçalayıcı fermentin genetik kodunun insan birliklərində və şimpanzelərdə neçə nüsxə olaraq tapıldığını araşdırdılar. Araşdırmaçılar, bu genin insanda, primatlara nisbətlə daha çox ədəddə nüsxəsinin olduğunu təsbit etdilər. Buna əlavə olaraq, diyetlərində nişasta istehlakına daha çox əsaslanan insan birlikləri, balıq kimi nişasta baxımından kasıb qidalarla bəslənən insan birliklərinə nisbətlə də bu genin daha çox sayda nüsxəsini daşıyırdılar. Məsələn, Arktik bölgədə yaşayan və ənənəvi olaraq balıqla bəslənən Yakutlar, diyetlərində plov kimi nişastalı yeməklərə yer verən Yaponlara görə bu genin daha az nüsxələrini daşıyırdılar.
İşin bu obyektiv nəticələrinin ortaya qoyduğu obyektiv məlumat, AMY1 geninin nüsxə sayının insan birliklərində nişasta istehlakıyla doğru mütənasib olduğu şəklindədir. Və açıqdır ki, bu vəziyyət insanın sözdə təkamülü ssenarisinə heç bir dəlil meydana gətirməməkdədir. Ancaq təkamülü ən başdan mənimsəmiş olan və əldə etdikləri məlumatları hər nə bahasına olursa olsun öz zehinlərində doğru qəbul etdikləri nağıllara görə şərh etməyi seçən təkamülçülər, bu məlumatlardan da bir təkamül nağılı hazırlamaqda və beynin sözdə təkamüllü inkişafının kartof kimi nişastalı qida qaynaqlarının istehlakına bağlı olaraq inkişaf etdiyini iddia etməkdədirlər.
Çalışmanı reallaşdıran Dr. Nataniel Domini, ətli qidalara əsaslanan beyin inkişafı ssenarisini rədd etməkdədir. Domini bu mövzuda, günümüz insan birliklərində də ovçu-yığıcı olan qrupların qida qaynaqları arasında ətin nisbətən az yer tutduğunu nümunə verməkdə, milyonlarla il əvvəl iki ayaq üzərində də tam hərəkət edə bilməyən xəyali yarı insan yarı meymun ataların, leş yeyicilik şəklində olmuş olsa da, ət tapmaqda çətinlik çəkəcəklərini ifadə etməkdədir. Dominiyə görə bu xəyali ssenaridəki insanın xəyali ataları torpaqaltında olan kartof kimi nişastalı qidaları çoxluqla istehlak etmiş, gedərək daha iri beyin həcminə çatmış olmalıdırlar.
Görüldüyü kimi Domini bu iddialarında günümüzdən keçmişə dair şişirdilmiş xəyallarda olmaqda və elmdən kənar iddialar ortaya qoymaqdadır. Gerçəkdə bunun heç bir doğrudan dəlili yoxdur. Məsələn, kartoflu qidalar yedirilən şimpanzelərin daha ağıllı olduğu istiqamətində bir məlumat əldə edilməmişdir. Belə bir məlumat olsa da bu, nəsillər boyu kartoflu qidalar yedirilən şimpanzelərin, universitetlər, xəstəxanalar, kitabxanalar, laboratoriyalar quran insana çevriləcəyinə dair dəlil meydana gətirməyəcək.
Necə ki, ət istehlakına əsaslanan təkamül nağılına alternativ olaraq uydurulan bu kartoflu təkamül nağılı digər təkamülçü tənqidçilərdən nəsibini almaqdan geri qalmamışdır.
İngiltərədəki Ekseter universitetindən fəlsəfə professoru Con Dupre, AMY1 geniylə əlaqədar araşdırmanın nəticələri üzərində bu cür şişirdilmiş şərhlər edilməsinə, son dərəcə haqlı səbəblərə görə qarşı çıxmaqdadır. Elm adamı, bu məlumatlardan hərəkətlə, nişastalı yeməklərin qidalar arasına qatılmasıyla insanlarda daha iri beyinlərin ortaya çıxdığı nəticəsinə gəlmənin “qeyri-mümkün” olduğunu ifadə etməkdədir. Dupre, bu nişasta ssenarisini beyin təkamülü iddiasında təməl bir yerə oturtmanın şübhəli davranış olduğunu da sözlərinə əlavə etməkdədir. (Starch “fuel of human evolution”, www.BBC.co.uk
İşin nəticələrinin şişirdilməməsini, AMY1 geninin nüsxələrinin insan birlikləri arasında say tərəfindən fərqliləşməsinin, yalnız genomun elastikliyini göstərdiyini, bu obyektiv gerçəyin kənarında daha geniş diametrli xəyali fərziyyələrə gedilməməsini təklif etməkdədir.
Biz də bu elm adamının belə sağlam fikirli yanaşmasını dəstəkləyirik. Təkamül nəzəriyyəsi deyil beynin təsadüfü mutasiyalarla inkişafını, beyni meydana gətirən tək bir hüceyrənin də təsadüfən necə ortaya çıxmış ola biləcəyini hələ sübut edə bilməmişdir. İnsanın hüceyrələri və genləri, ehtiva etdikləri fövqəladə miqdarda genetik məlumat və molekulyar sistemlərlə təsadüf izahını təməlindən etibarsız edən xüsusiyyətlər ortaya qoymaqdadır. Həyatın təsadüf izahını rədd etməsi, mikrobiologiya, bioriyaziyyat, genetika, biokimya, hüceyrə biologiyası, sitoloji və molekulyar biologiya kimi intizamların tapıntısıyla sabit olan bir gerçəkdir. Həyatın bu kompleksliyi, kainatdakı hər şeyi yoxdan var edən və onları hər an qüdrətiylə dəstək olan Uca Allahın yaratmasının açıq-aşkar dəlilidir.
AMY1 geninin insan birliklərində fərqliləşməsi, insan genomunun fərqli qidalara söykənən fərqli bəslənmə şəkillərinə uyğun yaradılmış olduğunu göstərməkdədir. Bundan başqa bu çalışma təkamül nəzəriyyəsiylə uyğun yaradılan fərziyyələr elmdən kənardır, xəyalidir və görüldüyü kimi təkamülçülər arasında da mübahisəlidir. İnsan təsadüfü müddətdə ortaya çıxmamış, Uca Allahın “OL”
