“Göylərin Rəbbi, yerin Rəbbi və aləmlərin Rəbbi olan Allaha həmd olsun!” (Casiyə surəsi, 36)

 

Ayədə həmd etmənin əhəmiyyətinə diqqət çəkilmişdir. Allaha həmd etmək də Quranda keçən fərzlərdəndir. Həmd etmək möminin həyatının bir parçasıdır. Həmd, hər cür tərif, ucaltma və iltifata layiq olanın yalnız Allah olduğunu həm dil, həm də ürək ilə təsdiq etməkdir. Ayədə bundan əlavə göylərin, yerin, gördüyümüz və görmədiyimiz bütün aləmlərin Rəbbinin Allah olduğu xəbər verilir. Kainatda bir-birindən fərqli bir çox aləm vardır. Kainatda yaradılan canlı və cansız aləmlər, öz içində də fərqli aləmlərə ayrılar. Yüz minlərlə növü olan heyvanlar və bitkilər, əşyalar, yenə bir çox növü olan küləklər və buludlar, hamısı Allahın idarəsində həyat taparlar. Allah bir-birinə heç bənzəməyən, fərqli irqlərə, bədənlərə, dillərə və mədəniyyətlərə sahib olan milyardlarla insanı bütün xüsusiyyətləriylə birlikdə yaratmışdır. Allah gözlə görülə bilməyən atomların dünyasını, bədənimizin hər millimetrini meydana gətirən görkəmli sistemlərə sahib hüceyrələri və yenə insan gözüylə görülə bilməyən yüzlərlə canlını yaratmışdır. Dənizin minlərlə metr dərinliyində yaşayan kimsənin görmədiyi mərcan koloniyasının da, minlərlə metr yüksəklikdə uçan quşların da Rəbbi Allahdır. Mikroorqanizmlərin meydana gətirdiyi mikro aləmdən, kosmosdakı göy cisimlərinin meydana gətirdiyi makro aləmə qədər Rəbbimizin həyatlarını davam etdirmələrinə icazə verdiyi saya bilməyəcəyimiz qədər çox aləm, biz yatarkən, ayıqkən ya da bir işlə məşğul olarkən davamlı Allahın idarəsində, qüdrətində və rəhbərliyindədir. Allah kainatın içində yer alan aləmlərlə yanaşı bütün bunların xaricində tamam ayrı zamanda və məkanda yaşayan cinlərin və mələklərin də Rəbbidir. Bu varlıqların hamısını Allah yaratmış və hamısına boyun əydirmişdir. Allahın yaratdığı aləmlər insan ağlının və təxəyyülün çox kənarındadır. Hamısı Onun qüsursuz yaratmasının, sənətinin və sonsuz gücünün əsəridirlər. Bütün bunların tək sahibi olan Allah həmdə layiq olandır.

 

“…Aləmlərin Rəbbinə həmd olsun.” (Mömin surəsi, 65)